W dzisiejszym świecie Jerzy Kukuczka to zagadnienie, które staje się coraz bardziej istotne w sferze społecznej, politycznej i gospodarczej. Jej wpływ był tak znaczący, że wywołał debaty, sprzeczne opinie i mobilizacje w różnych częściach świata. Jest to kwestia budząca niepokój wśród społeczeństwa, ponieważ jej konsekwencje są dalekosiężne i mogą wpływać na wszystkie aspekty codziennego życia. W tym artykule zagłębimy się w Jerzy Kukuczka, aby zrozumieć jego znaczenie, stojące przed nim wyzwania i możliwe rozwiązania zaproponowane w celu skutecznego rozwiązania tego problemu.
Uczęszczał do Szkoły Podstawowej nr 13 w Katowicach-Bogucicach. W szkole średniej uprawiał przez pewien czas podnoszenie ciężarów, aż do momentu, kiedy dostał zakaz lekarski uprawiania tego sportu.
W 1965 roku został członkiem Harcerskiego Klubu Taternickiego im. gen. Mariusza Zaruskiego w Katowicach. HKT, należący do Hufca Katowice-Zachód, prowadził działalność turystyczną na rzecz hufca, organizując imprezy turystyczne z wykorzystaniem elementów z zakresu wspinaczki. W działaniach tych brał czynny udział Jerzy Kukuczka. W 1966 roku wstąpił do Koła Katowickiego Klubu Wysokogórskiego i ukończył tatrzański kurs wspinaczkowy. W czasie harcerskiego zimowiska w Kowarach zimą 1967/68 uzyskał stopień przewodnika, a następnie – podharcmistrza. W HKT pełnił funkcje przewodniczącego Komisji Rewizyjnej (1967–1969) oraz szefa komórki szkoleniowo-kwalifikacyjnej (1971–1975). Razem z nim proporczyk Harcerskiego Klubu Taternickiego znalazł się na najwyższych szczytach Ziemi.
Spośród 14 ośmiotysięczników zdobytych w latach 1979–1987 na 8 wszedł nowymi drogami (według informacji Polskiego Związku Alpinizmu na jedenaście wszedł nowymi drogami). Poza swoim pierwszym ośmiotysięcznikiem wspinał się albo w ekstremalnie ciężkich warunkach zimą albo nowymi trasami, 7-krotnie w stylu alpejskim, na 4 zimą (3 pierwsze wejścia zimowe), na 1 szczyt samotnie – żaden inny zdobywca 14 ośmiotysięczników nie może pochwalić się takim bilansem. W ciągu niespełna dwóch lat (21 stycznia 1985 r. – 10 listopada 1986 r.) zdobył sześć ośmiotysięczników, z czego dwa po raz pierwszy zimą, na trzech kolejnych wytyczył nowe drogi (w tym niezwykle trudne na Nanga Parbat i K2). Wolno aklimatyzował się, za to słynął z ogromnej wytrzymałości psychicznej i fizycznej. Jego partnerami byli m.in. Wojciech Kurtyka, Artur Hajzer, Krzysztof Wielicki oraz Ryszard Pawłowski.
W 1988 na igrzyskach olimpijskich w Calgary wraz z Reinholdem Messnerem nagrodzony srebrnym Orderem Olimpijskim. Reinhold Messner odmówił przyjęcia medalu, uzasadniając swój gest tym, że uważa alpinizm za twórczość, a nie rywalizację. Kukuczka przyjął medal, ponieważ w wyczynowym wspinaniu widział sportowe wartości, co niejednokrotnie podkreślał: W alpinizmie, jak w szachach – mówił – jest miejsce na swego rodzaju twórczość i sportową rywalizację. Gdyby jej zabrakło, być może nigdy bym się nie wspinał.
Mnie nie wystarczy być tylko w górach – dodał później – nie wystarczy być na wyprawie. Uważam, że jeżeli się podchodzi pod górę, to z jakimś celem, a tym celem jest wejść na tę górę.
Zginął na wysokości 8300 metrów 24 października1989 podczas wejścia na Lhotse nową drogą przez słynną, niezdobytą wówczas południową ścianę. Szczyt atakował wspólnie z Ryszardem Pawłowskim. Kukuczka wspinał się jako pierwszy i tuż przed granią szczytową odpadł. Lina, nie wytrzymując obciążenia, pękła, a wspinacz spadł w dwukilometrową przepaść. Ciała Kukuczki nigdy nie odnaleziono, ale oficjalna wersja brzmiała, że Kukuczkę pochowano w lodowej szczelinie, nieopodal miejsca upadku. Taki krok był podyktowany wymaganiem odnalezienia ciała do wypłaty odszkodowania dla rodziny zmarłego.
Jerzy Kukuczka miał żonę Cecylię Ogrodzińską oraz dwóch synów: Macieja i Wojciecha. Młodszy z jego synów, Wojciech, zdobył Mount Everest.
Najważniejsze osiągnięcia
zdobycie Korony Himalajów i Karakorum (w ciągu zaledwie ośmiu lat: 1979-1987) jako drugi człowiek na świecie (po Reinholdzie Messnerze)
wytyczenie jedenastu nowych dróg na zdobytych ośmiotysięcznikach (do chwili obecnej niepobity rekord, droga na K2 nigdy nie została powtórzona)
siedem wejść na ośmiotysięczniki w stylu alpejskim (w tym na K2)
jako jedyny człowiek na świecie zdobył dwa ośmiotysięczniki w ciągu jednej zimy
zdobycie w ciągu niespełna dwóch lat (21 stycznia 1985 – 10 listopada 1986) sześciu ośmiotysięczników, z czego aż trzy po raz pierwszy zimą, na trzech kolejnych wytyczenie nowych dróg (w tym niezwykle trudnej drogi na Nanga Parbat i K2)
16–18 kwietnia 1971 – pierwsze zimowe przejście drogi zwanej dziś „Kurtykówką” na wschodniej ścianie Małego Młynarza (z Jerzym Kallą i Zbigniewem Wachem),
22 lipca 1971 – pierwsze polskie przejście „Drogi Pająków” na północnej ścianie Wołowej Turni z Januszem Skorkiem i Marianem Piekutowskim,
3–6 stycznia 1972 – pierwsze przejście zimowe direttissimy północno-wschodniej ściany Małego Młynarza wraz z Tadeuszem Gibińskim i Zbigniewem Wachem,
23–24 czerwca 1972 – poprowadził nową drogę na Małym Młynarzu (Wielkim Kominem) wraz z Danutą Gellner-Wach, Zbigniewem Wachem i Januszem Skorkiem,
4 października 1979 – Lhotse drogą klasyczną z Andrzejem Czokiem, Andrzejem Heinrichem i Januszem Skorkiem w ramach wyprawy Klubu Wysokogórskiego z Gliwic, styl alpejski, wspinaczka bez używania butli tlenowych, ale wspomaganie tlenem z butli było stosowane podczas snu w obozie czwartym na 7800 m.
19 maja 1980 – Mount Everest nową drogą (filarem południowym) z Andrzejem Czokiem, z częściowym wspomaganiem tlenem. Tlen skończył się podczas ataku szczytowego
15 października 1981 – Makalu nową drogą (północno-zachodnią flanką i północną granią), pierwsze solowe wejście w Nepalu, bez wspomagania tlenem, styl alpejski,
30 lipca 1982 – Broad Peak drogą klasyczną w stylu alpejskim z Wojciechem Kurtyką, bez wspomagania tlenem (nielegalne wejście w ramach aklimatyzacji przed atakiem na południową ścianę K2),
1 lipca 1983 – Gaszerbrum II (południowo-wschodnią granią), nową drogą razem z Wojciechem Kurtyką, pierwsze wejście południowo-wschodnią granią, styl alpejski, bez wspomagania tlenem,
23 lipca 1983 – Gaszerbrum I, nową drogą południowo-zachodnią ścianą razem z Wojciechem Kurtyką, styl alpejski, bez wspomagania tlenem,
17 lipca 1984 – trawers całego masywu Broad Peak z wejściem na główny wierzchołek w stylu alpejskim z Wojciechem Kurtyką, bez wspomagania tlenem,
21 stycznia 1985 – Dhaulagiri, pierwsze zimowe wejście, wraz z Andrzejem Czokiem, bez wspomagania tlenem,
15 lutego 1985 – Czo Oju, zimowe wejście wraz z Zygmuntem Andrzejem Heinrichem, południową ścianą, bez wspomagania tlenem,
8 lipca 1986 – K2, nową drogą (środkowym filarem południowej ściany) z Tadeuszem Piotrowskim (zginął w czasie zejścia), styl alpejski, bez wspomagania tlenem,
10 listopada 1986 – Manaslu, nową drogą, w stylu alpejskim z Arturem Hajzerem, bez wspomagania tlenem,
3 lutego 1987 – Annapurna I, pierwsze wejście zimowe z Arturem Hajzerem, od strony północnej, bez wspomagania tlenem
18 września 1987 – Sziszapangma, nową drogą zachodnią granią, w stylu alpejskim z Arturem Hajzerem, bez wspomagania tlenem.
Inne
1977 – Nanga Parbat – próba wejścia południowo-wschodnią ścianą, osiągnięto wysokość ok. 7950 m
24 czerwca 1983 – Gaszerbrum II East (7772 m) – z Wojciechem Kurtyką, pierwsze wejście
16 lipca 1984 – wraz z Wojciechem Kurtyką zdobył Broad Peak Middle (8011 m)
1984 – Biarhedi (6759 m) – pierwsze wejście na szczyt, styl alpejski, solo, bez tlenu
1984 – Maszerbrum La (5364 m) – styl alpejski, solo, bez tlenu
9 listopada 1986 – Manaslu East – pierwsze wejście, styl alpejski, bez tlenu
1987 – Yebokalgan Ri (7365 m) – wejście zachodnią granią, do wysokości około 7000 m na nartach z fokami, pierwsze wejście na szczyt, bez tlenu, styl alpejski
13 października 1988 – biorąc udział w wyprawie Klubu Wysokogórskiego z Katowic, wszedł z Arturem Hajzerem na Annapurnę I East (8010 m). Dokonali tego w stylu alpejskim, wytyczając od południa nową drogę
24 października 1989 – podczas wyprawy Śląskiej Grupy Himalajskiej wspinał się z Ryszardem Pawłowskim południową ścianą Lhotse. Odpadł od ściany i spadł w przepaść
Kukuczka, Jerzy: Mój pionowy świat czyli 14 × 8000 metrów. London: Wydawnictwo AT, 1995. ISBN 1-899397-09-4.brak strony w książce
Kukuczka, Jerzy: Mój pionowy świat. : Mac System Maciej Kukuczka, 2008. ISBN 978-83-928083-0-5.brak strony w książce
Kukuczka, Jerzy: Mój pionowy świat. Wyd. 2 albumowe. Katowice: Fundacja Wielki Człowiek, 2014. ISBN 978-83-937896-8-9.brak strony w książce
Kukuczka, Jerzy: Mój pionowy świat. Wyd. 3 poprawione i uzupełnione. Katowice: Fundacja Wielki Człowiek, 2014. ISBN 978-83-937896-7-2.brak strony w książce
Kukuczka, Jerzy: Mój pionowy świat. Kukuczka, Cecylia (red.). Wyd. 4 poprawione i uzupełnione. Katowice: Remember!, 2019. ISBN 978-83-954014-0-4.brak strony w książce
Kukuczka, Jerzy: Ostatnia ściana. Katowice: Agencja Reklamowa KOMPLET, 1999. ISBN 83-912268-0-8.brak strony w książce
Kukuczka, Jerzy: Na szczytach świata. Katowice: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 83-03-03166-X.brak strony w książce
Kukuczka, Jerzy: Na szczytach świata. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione. Kraków: PiT, 1996. ISBN 83-86219-28-9.brak strony w książce
Kukuczka, Jerzy: Ostatnia w koronie. Shisha Pangma '87. Zioło, Katarzyna (red.); Anzorge, Anna (wybór i opracowanie); Potrzebowski, Maciej (wybór i opracowanie). Warszawa: Fundacja Wielki Człowiek, 2017, seria: Z Archiwum Jerzego Kukuczki; t. 1. ISBN 978-83-65095-00-8.brak strony w książce
Kukuczka, Jerzy: Królowa. Lhotse '89. Zioło, Katarzyna (wybór i opracowanie). Katowice: Fundacja Wielki Człowiek, 2019, seria: Z Archiwum Jerzego Kukuczki; t. 2. ISBN 978-83-65095-03-9.brak strony w książce
Kukuczka, Jerzy ; Chylińska, Ilona: (Nie)zdobyta góra. Broad Peak i K2 '82. Lemański, Wojciech (wybór). Katowice: Fundacja Wielki Człowiek, 2022, seria: Z Archiwum Jerzego Kukuczki; t. 3. ISBN 978-83-65095-06-0.brak strony w książce
Artykuły
Kukuczka, Jerzy. K2 ścianą południową. „Taternik”. 2/86.brak numeru strony
Upamiętnienie
W Chukhung wybudowano czorten (współrzędne N 27°54'04.2" E 086°51'43.6"), na którym umieszczono tablicę pamiątkową honorującą Jerzego Kukuczkę. Tablica pamiątkowa znajduje się także na Tatrzańskim Cmentarzu Symbolicznym pod Osterwą.
Imieniem Jerzego Kukuczki nazwano szkoły: Szkołę Podstawową w Sobiekursku, Szkołę Podstawową nr 20 i Gimnazjum nr 11 w Bielsku-Białej, Zespół Szkolno-Przedszkolny w Pewli Małej k. Żywca, Szkołę Podstawową nr 40 w Katowicach-Bogucicach, Zespół Szkół w Korzkwi, Gimnazjum nr 22 w Łodzi, Szkołę Podstawową nr 58 w Poznaniu, Szkołę Podstawową nr 12 w Jastrzębiu-Zdroju, Gimnazjum nr 10 w Katowicach-Bogucicach, Szkołę Podstawową nr 5 w Świetochłowicach-Chropaczowie (reaktywowana we wrześniu 2019r.), Gimnazjum nr 2 w Mikołowie, Szkołę Podstawową nr 10 w Mikołowie, Szkołę Podstawową nr 38 w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 2 we Wrocławiu, Akademię Wychowania Fizycznego w Katowicach, V liceum ogólnokształcące z oddziałami integracyjnymi oraz gimnazjum nr 6 mistrzostwa sportowego z oddziałami integracyjnymi w Rybniku. Jego imieniem nazwano także ulice: w Częstochowie na osiedlu Północ, w Świdniku na osiedlu Kusocińskiego, w Lubinie na osiedlu Przylesie, w Rzeszowie na osiedlu Matysówka, we Wrocławiu na osiedlu Gaj, w Opolu w dzielnicy Półwieś, w Zabrzu (dzielnica Biskupice), w Łodzi na osiedlu Smulsko oraz na osiedlu Szamocin w Warszawie.
Poczta Polska wydała okolicznościowy znaczek, który został zaprojektowany przez Jana Konarzewskiego. Na znaczku można zobaczyć panoramę Himalajów, podobiznę Kukuczki i jego olimpijskiego medalu.
W przysiółku Wilcze w Istebnej w góralskim domku letniskowym Jerzego Kukuczki znajduje się utworzona w 1996 roku przez Cecylię Kukuczkę (żonę Jerzego) – Izba Pamięci Jerzego Kukuczki.
W 2019 r. na ścianie kamienicy u zbiegu ulic Markiefki i Katowickiej, w sąsiedztwie domu, w którym himalaista urodził się i żył w Bogucicach powstał mural przedstawiający Jerzego Kukuczkę, którego autorem jest Wojciech Walczyk. Malowidło zakryło poprzednie, które powstało w tym miejscu w ramach Katowice Street Art Festival 2013.
DariuszD.KortkoDariuszD., MarcinM.PietraszewskiMarcinM., Kukuczka. Opowieść o najsłynniejszym polskim himalaiście, Warszawa: Agora, 2016, ISBN 978-83-268-2393-0.brak strony (książka)
Filmy
Jurek (reż. Paweł Wysoczański, dokumentalny, Polska 2014, 80 min)
Kukuczka (reż. Jerzy Porębski, dokumentalny, Polska 2011, 46 min)
↑Instytut GośćI.G.MediaInstytut GośćI.G., Takich idoli potrzeba , katowice.gosc.pl, 7 listopada 2019.
↑Dariusz Kortko, Marcin Pietraszewski: Kukuczka. Opowieść o najsłynniejszym polskim himalaiście. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2016, s. 396. ISBN 978-83-268-2393-0.
↑ abDariuszD.KortkoDariuszD., MarcinM.PietraszewskiMarcinM., Kukuczka. Opowieść o najsłynniejszym polskim himalaiście., Warszawa: Agora S.A., 2016, ISBN 978-83-268-2393-0.brak strony (książka)