1889

Ten artykuł od 2021-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Wydarzenia w Polsce

• 18 kwietnia – odsłonięto pomnik Aleksandra II w Częstochowie.
• 9 maja – działając w imieniu Władysława Zamoyskiego, krakowski adwokat Józef Retinger kupił na licytacji wieś Zakopane i część Tatr.
• 24 maja – w Kurierze Codziennym ukazał się ostatni odcinek powieści Lalka Bolesława Prusa.
• 30 lipca – otwarcie linii kolejowej Lwów-Czerniowce (dł. 266,66 km), należącej do Austriackich Kolei Państwowych.
• 22 września – odsłonięto pomnik Wilhelma I w Poznaniu.
• 30 grudnia – Antoni Franciszek Audziewicz został mianowany na biskupa Wilna.

• Pierwszy w Polsce zjazd chirurgów.
• W Szczecinie zakończono budowę Zentralhallen.

Wydarzenia na świecie

• 1 stycznia – całkowite zaćmienie Słońca obserwowane w Kalifornii i Nevadzie.
• 3 stycznia – Friedrich Nietzsche na ulicy w Turynie doznał załamania nerwowego po bezskutecznej próbie obrony konia okładanego batem przez woźnicę.
• 10 stycznia – Francja ustanowiła protektorat nad Wybrzeżem Kości Słoniowej.
• 16 stycznia – w Cloncurry (Queensland) odnotowano najwyższą temperaturę w historii Australii (+53,3 °C).
• 19 stycznia – zwodowano brytyjski transatlantyk SS „Teutonic”.
• 30 stycznia – w zameczku myśliwskim w Mayerling popełnili samobójstwa następca austriackiego tronu arcyksiążę Rudolf i jego kochanka, baronessa Maria Vetsera.
• 7 lutego – w San Francisco założono Towarzystwo Astronomiczne Pacyfiku (ASP).
• 8 lutego – francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę Emma.
• 11 lutego – w Japonii uchwalono konstytucję wprowadzającą system imperialny.
• 4 marca – Benjamin Harrison został 23. prezydentem Stanów Zjednoczonych.
• 8 marca – José Mariano Jiménez Wald został premierem Peru.
• 9 marca:
  • bitwa wojsk etiopskich z mahdystami pod Metemmą.
  • Menelik II został cesarzem Etiopii.
• 15 marca – W port Apia na Samoa uderzył cyklon tropikalny, który zniszczył lub poważnie uszkodził 6 (w tym 4 bezpowrotnie) z 7 kotwiczących tam okrętów, należących do marynarek wojennych Niemiec, USA i Wielkiej Brytanii oraz co najmniej 6 niewielkich statków. Straty wśród załóg okrętów wyniosły ponad 140 osób, z załóg innych statków zginęło nie mniej niż 200 marynarzy. Nieznane są straty wśród mieszkańców i skala zniszczeń na wyspach.
• 17 marca – trwający od 15 marca cyklon na Samoa spowodował śmierć ponad 340 marynarzy i rybaków oraz nieznaną liczbę mieszkańców wyspy.
• 23 marca – indyjski reformator religijny Mirza Gulam Ahmad zapoczątkował islamski ruch, znany jako Ahmadijja.
• 31 marca – ukończenie budowy wieży Eiffla w Paryżu (otwarcie 6 maja).
• 1 kwietnia – założenie japońskiego miasta Kurume.
• 3 kwietnia – wszedł do służby amerykański transatlantyk SS „City of Paris”.
• 4 kwietnia – Pedro Alejandrino del Solar został po raz trzeci premierem Peru.
• 11 kwietnia – Lascăr Catargiu został po raz trzeci premierem Rumunii.
• 21 kwietnia – w mediolańskiej La Scali odbyła się premiera opery Edgar Giacoma Pucciniego.
• 22 kwietnia – założono Oklahoma City.
• 23 kwietnia – powstała Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza (SAP).
• 2 maja – Menelik II podpisał traktat etiopsko-włoski w Uccialli.
• 6 maja – w Paryżu rozpoczęła się wystawa światowa, otwarto dla publiczności wieżę Eiffla.
• 14 maja – w Paryżu odbyła się prapremiera opery Esclarmonde Jules’a Masseneta.
• 23 maja – Preston North End F.C. piłkarskim mistrzem Anglii (1. sezon rozgrywek).
• 29 maja – francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę (284) Amalia.
• 30 maja – Niemka Christine Hardt opatentowała nowoczesną wersję biustonosza. W Niemczech rozpoczęto masową produkcję tej części bielizny w 1912 roku.
• 31 maja – ponad 2 tys. osób zginęło w Johnstown w stanie Pensylwania w wyniku powodzi wywołanej przerwaniem zapory.
• 6 czerwca – założono klub piłkarski Viktoria Berlin.
• 12 czerwca – 80 osób zginęło, a 260 zostało rannych w zderzeniu pociągów w Armagh (obecnie Irlandia Północna).
• 7 lipca – William Robert Brooks odkrył kometę 16P/Brooks.
• 8 lipca – ukazał się pierwszy numer „Wall Street Journal”.
• 11 lipca – założono miasto Tijuana w Meksyku.
• 14 lipca – w Paryżu została utworzona II Międzynarodówka.
• 3 sierpnia – powstanie Mahdiego w Sudanie: zwycięstwo wojsk brytyjsko-egipskich w bitwie pod Toski.
• 23 września – założenie firmy Nintendo w Japonii.
• 24 września – biskupi kościołów starokatolickich podpisali tzw. Deklarację Utrechcką.
• 2 października – początek I konferencji państw latynoamerykańskich w Waszyngtonie. Jej rezultatem było powołanie Międzynarodowej Unii Republik Amerykańskich.
• 5 października – niemiecki kartograf pochodzący z Lipska, prof. Hans Meyer wraz ze swoim przewodnikiem, Austriakiem Ludwikiem Purtschellerem stanęli na szczycie Kilimandżaro (5895 m n.p.m.).
• 6 października:
  • w Paryżu otwarto kabaret Moulin Rouge.
  • Thomas Edison przeprowadził w swym laboratorium w West Orange pierwszą projekcję filmu.
• 2 listopada – USA: Dakota Północna i Południowa jako 39. i 40. stan dołączyły do Unii.
• 8 listopada – USA: Montana jako 41. stan dołączyła do Unii.
• 11 listopada – USA: Waszyngton jako 42. stan dołączyła do Unii.
• 14 listopada – dziennikarka amerykańska Nellie Bly, zainspirowana powieścią Juliusza Verne’a, rozpoczęła podróż dookoła świata w mniej niż 80 dni (wyprawa trwała 72 dni, 6 godz. 11 min.).
• 15 listopada – major Deodoro da Fonseca przeprowadził zamach stanu w Brazylii. Koniec Cesarstwa Brazylii, proklamowanie republiki.
• 23 listopada – San Francisco: w Palais Royale Saloon zainstalowano pierwszą szafę grającą.
• 10 grudnia – George Stafford Parker opatentował swoje pierwsze wieczne pióro.
• 12 grudnia – ustanowiono flagę Szwajcarii.
• 23 grudnia – założono klub piłkarski Recreativo de Huelva, najstarszy obecnie klub hiszpański.

• Opracowano Konstytucję Meiji (jap. Dai-Nippon Teikoku Kenpō) – pierwszą ustawę zasadniczą w Azji.
• Redaktorem naczelnym amerykańskiej gazety „New York Herald” został James Gordon Bennett Jr. – dziennikarz, wydawca i wielki entuzjasta motoryzacji i sportu samochodowego.
• Frederick Abel wynalazł kordyt.
• Początek jednej z pierwszych wielkich epidemii grypy.

Urodzili się

• 1 stycznia – Tadeusz Jarecki, polski dyrygent i kompozytor (zm. 1955)
• 3 stycznia:
  • Jan Chrzciciel Faubel Cano, hiszpański działacz Akcji Katolickiej, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
  • Kazimierz Vetulani, polski inżynier, teoretyk budownictwa (zm. 1941)
• 8 stycznia - Julian Leszczyński-Leński, polski publicysta, działacz komunistyczny (zm. 1937)
• 10 stycznia – Nazaria Ignacia March Mesa, założycielka Sióstr Misjonarek Krzyżowych Kościoła, święta katolicka (zm. 1943)
• 22 stycznia:
  • Mamert Stankiewicz, polski marynarz, kapitan żeglugi wielkiej, znany jako Znaczy Kapitan (zm. 1939)
  • Henry Folland, brytyjski konstruktor lotniczy, założyciel firmy Folland Aircraft (zm. 1954)
  • Antonio Todde, włoski superstulatek (zm. 2002)
• 28 stycznia – Leon Moszczeński, polski komandor, lekarz (zm. 1940)
• 1 lutego – Tadeusz Piskor, polski generał, dowódca Armii „Lublin” w kampanii wrześniowej (zm. 1951)
• 2 lutego - Helena Hołówko, polska lekarz pediatra (zm. 1983)
• 5 lutego – Teresa od Matki Boskiego Pasterza Chambó y Palés, hiszpańska karmelitanka miłosierdzia, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
• 7 lutego – Harry Nyquist, amerykański inżynier elektryk, naukowiec, wynalazca pochodzenia szwedzkiego (zm. 1976)
• 8 lutego – Zofia Kernowa (Zofia Zawiszanka), polska prozaiczka i publicystka, działaczka niepodległościowa (zm. 1971)
• 9 lutego – Alberto Gori, włoski duchowny katolicki, łaciński patriarcha Jerozolimy (zm. 1970)
• 12 lutego – Andronik (Łukasz), rosyjski duchowny i święty prawosławny (zm. 1974)
• 13 lutego:
  • Georg Schrimpf, niemiecki malarz (zm. 1938)
  • Leontine Sagan, austriacka reżyserka filmowa (zm. 1974)
• 16 lutego – Carl-Oscar Girsén, fiński żeglarz, olimpijczyk (zm. 1930)
• 19 lutego – Gaudentius Orfali ofm, palestyński biblista katolicki, archeolog, franciszkanin (zm. 1926)
• 14 lutego – Maciej Bernard, działacz komunistyczny (zm. 1961)
• 20 lutego – Bernhard Lund, norweski żeglarz, olimpijczyk (zm. 1968)
• 6 marca – Leonard Olivera Buera, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
• 8 marca – Stefan Nehmé, libański maronita, zakonnik, błogosławiony katolicki (zm. 1938)
• 12 marca:
  • Wacław Niżyński, rosyjski tancerz, choreograf pochodzenia polskiego (zm. 1950)
  • Artur Rapaport, polski filolog klasyczny, pedagog pochodzenia żydowskiego (zm. 1937)
  • Marta Rzewuska-Frankowska, polska antropolog, nauczycielka (zm. 1954)
• 19 marca – Sarah Millin, południowoafrykańska pisarka, publicystka (zm. 1968)
• 21 marca – Aleksandr Wiertinski, rosyjski pieśniarz, kompozytor, poeta i aktor (zm. 1957)
• 24 marca - Alexia Bryn, norweska łyżwiarka figurowa (zm. 1983)
• 28 marca – William Howard Livens, brytyjski kapitan, inżynier wojskowy (zm. 1964)
• 3 kwietnia – Marian Januszajtis-Żegota, inżynier rolnik, generał dywizji Wojska Polskiego (zm. 1973)
• 5 kwietnia – Tadeusz Świerz, polski leśnik, taternik, narciarz (zm. 1949)
• 7 kwietnia – Gabriela Mistral, chilijska poetka, pierwsza pochodząca z Ameryki łacińskiej osoba uhonorowana Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury (zm. 1957)
• 12 kwietnia – Stefania Feill – polska artystka malarka, jedna z pierwszych studentek Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (zm. 1958)
• 14 kwietnia:
  • Walery Goetel, polski geolog, ekolog i paleontolog, profesor, działacz społeczny (zm. 1972)
  • Arnold Joseph Toynbee, brytyjski historiozof (zm. 1975)
• 15 kwietnia:
  • Bolesław Mirgałowski, pułkownik Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1983)
  • Kalman Szapiro, cadyk, rabin Piaseczna, ostatni rabin getta warszawskiego (zm. 1943)
• 16 kwietnia – Charlie Chaplin, angielski aktor, reżyser i producent filmowy (zm. 1977)
• 20 kwietnia:
  • Adolf Hitler, przywódca III Rzeszy, ideolog nazizmu (zm. 1945)
  • Paul Karrer, szwajcarski chemik organik (zm. 1971)
  • Petro Szekeryk-Donykiw, ukraiński działacz społeczny i polityczny (zm. 1940)
• 24 kwietnia – Lubow Popowa, rosyjska artystka awangardowa (zm. 1924)
• 26 kwietnia – Ludwig Wittgenstein, filozof (zm. 1951)
• 28 kwietnia:
  • António de Oliveira Salazar, portugalski polityk i ekonomista, premier Portugalii (zm. 1970)
  • Jan Piotrowski, polski publicysta, dziennikarz (zm. 1947)
• 3 maja – Aleksander Rosiński, kapitan Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1939)
• 7 maja – Finn Schiander, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1967)
• 10 maja – Jan Smoła, polski polityk, poseł na Sejm RP (zm. 1945)
• 15 maja – Tadeusz Zwisłocki, polski inżynier chemik (zm. 1929)
• 16 maja – Johan Faye, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1974)
• 17 maja – Marcel Moyse, francuski flecista (zm. 1984)
• 25 maja:
  • Karol Jonscher (młodszy), polski lekarz pediatra, profesor Uniwersytetu Poznańskiego (zm. 1955)
  • Bronisław Komorowski, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1940)
  • Igor Sikorski, konstruktor lotniczy pochodzenia rosyjskiego (zm. 1972)
• 28 maja – Tadeusz Żuliński, komendant POW (zm. 1915)
• 10 czerwca – Władysław Sikorski, podpułkownik Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1977)
• 14 czerwca – Cornelis van Staveren, holenderski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1982)
• 15 czerwca – Hans Piesch, austriacki polityk i samorządowiec (zm. 1966)
• 18 czerwca – Camilla Ravera, włoska polityk komunistyczna, działaczka na rzecz praw kobiet (zm. 1988)
• 21 czerwca – Tadeusz Jan Kowalski, polski orientalista (zm. 1948)
• 23 czerwca – Anna Achmatowa, rosyjska poetka (zm. 1966)
• 28 czerwca – Wincenty Vilar David, hiszpański inżynier, działacz społeczny, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1937)
• 5 lipca – Jean Cocteau, francuski poeta, dramaturg, reżyser filmowy (zm. 1963)
• 7 lipca - Anna Steimarová, czeska aktorka i śpiewaczka (zm. 1962)
• 9 lipca – Nils Thomas, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1979)
• 18 lipca – Sewerian Baranyk, duchowny greckokatolicki, bazylianin, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1941)
• 2 sierpnia – Stefan Engielman, polski działacz komunistyczny (zm. 1966)
• 3 sierpnia – Dominik Dratwa, polski pedagog, polityk, poseł na Sejm RP (zm. 1941)
• 9 sierpnia – Vera Cahalan Bushfield, amerykańska polityk, senator ze stanu Dakota Południowa (zm. 1976)
• 10 sierpnia – Zofia Kossak, polska powieściopisarka (zm. 1968)
• 13 sierpnia – James Lee Peters, amerykański ornitolog (zm. 1952)
• 27 sierpnia – Roman Górecki, generał brygady Wojska Polskiego, bankowiec (zm. 1946)
• 29 sierpnia – Jan Sroczyński, major artylerii Wojska Polskiego (zm. 1935)
• 8 września – Robert A. Taft, amerykański polityk, senator ze stanu Ohio (zm. 1953)
• 14 września – Maria Capovilla, ekwadorska superstulatka (zm. 2006)
• 16 września:
  • Mercédès Jellinek, córka austriackiego pioniera motoryzacji, której imię noszą samochody koncernu Mercedes-Benz (zm. 1929)
  • Michał Korczewski, polski botanik, biochemik, fitofizjolog (zm. 1954)
• 23 września – Walter Lippmann, amerykański publicysta i socjolog (zm. 1974)
• 24 września – Stanisław Steczyński, podporucznik Legionów Polskich (zm. 1916)
• 26 września – Martin Heidegger, niemiecki filozof (zm. 1976)
• 2 października – Ingolf Rød, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1963)
• 6 października:
  • Maria Dąbrowska, polska pisarka (zm. 1965)
  • Jan Pohoski, polski inżynier architekt, samorządowiec, wiceprezydent Warszawy (zm. 1940)
• 12 października - Alma Karlin, słoweńsko-austriacka podróżniczka, pisarka, poetka, kolekcjonerka (zm. 1950)
• 15 października – Bernhard Karlgren, szwedzki sinolog i lingwista, pionier sinologii porównawczej (zm. 1978)
• 1 listopada – Józef Maria Peris Polo, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
• 6 listopada - Aleksandra Artiuchina, radziecka polityk, działaczka związkowa (zm. 1969)
• 9 listopada
  • Snub Pollard, amerykański aktor filmowy i telewizyjny pochodzenia australijskiego (zm. 1962)
  • Jan Szczodrowski, polski polityk, prezydent Zawiercia, prezydent Częstochowy (zm. 1962)
• 14 listopada – Jawaharlal Nehru (hindi: जवाहरलाल नेहरू), indyjski polityk (zm. 1964)
• 15 listopada – Manuel II, król Portugalii (zm. 1932)
• 16 listopada - Anna Kéthly, węgierska polityk, minister (zm. 1976)
• 17 listopada – Marian Grzegorzewski, polski działacz komunistyczny (zm. 1959)
• 20 listopada – Edwin Hubble, amerykański astronom (zm. 1953)
• 26 listopada – Olaf Ørvig, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1939)
• 27 listopada – Jan Weyssenhoff, polski fizyk, działacz sportowy Cracovii, Wisły Kraków i PZPN (zm. 1972)
• 28 listopada – Antoni Bogusławski, polski pisarz, tłumacz (zm. 1956)
• 30 listopada – Edgar Douglas Adrian, angielski fizjolog, laureat Nagrody Nobla (zm. 1977)
• 1 grudnia – Henryk Sáiz Aparicio, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
• 2 grudnia – Earl Devore, amerykański kierowca wyścigowy (zm. 1928)
• 4 grudnia – Jan Dębski, polski polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1976)
• 5 grudnia - Bożena Stelmachowska, polska etnograf (zm. 1956)
• 6 grudnia – Ludwika Nitschowa, polska rzeźbiarka, autorka Syrenki nad Wisłą (zm. 1989)
• 7 grudnia:
  • Bolesław Liszkowski, polski działacz społeczny, prezydent Lublina (zm. 1978)
  • Bernard Goldstein, polski polityk żydowskiego pochodzenia, pisarz i jeden z liderów lewicowej, żydowskiej partii Bund (zm. 1959)
• 9 grudnia – Hannes Kolehmainen, fiński lekkoatleta (zm. 1966)
• 15 grudnia – Stefan Steblecki, kapitan piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1926)
• 18 grudnia - Alicja Habsburg, szwedzka arystokratka (zm. 1985)
• 19 grudnia:
  • Jan Humpola, polski ksiądz katolicki, kapelan przyboczny Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dziekan Wojska Polskiego, działacz społeczny, taternik i alpinista (zm. 1958)
  • Franciszek Rosłaniec, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1942)
• 20 grudnia – Alicja Halicka, polska malarka (zm. 1974)
• 21 grudnia – Charles Gaulthier, francuski żeglarz, olimpijczyk (zm. 1952)
• 25 grudnia – Octave Garnier, francuski anarchista (zm. 1912)
• 26 grudnia – Jan Dembowski, polski biolog, prezes Polskiej Akademii Nauk, marszałek Sejmu (zm. 1963)
• 29 grudnia – Dawid Uribe Velasco, meksykański duchowny katolicki, męczennik, święty (zm. 1927)

• data dzienna nieznana:
  • Iłarion Tarnawski, ukraiński działacz społeczny i polityczny (zm. 1940)
  • Józef Gąsienica Wawrytko, przewodnik tatrzański i ratownik górski (zm. 1971)
  • Tibold Kregczy, węgierski taternik (zm. 1959)
  • Kurt Nickisch, niemiecki asesor górniczy (zm. 1967)

Zmarli

 Osobny artykuł: Zmarli w roku 1889.

Święta ruchome

• Tłusty czwartek: 28 lutego
• Ostatki: 5 marca
• Popielec: 6 marca
• Niedziela Palmowa: 14 kwietnia
• Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 14 kwietnia
• Wielki Czwartek: 18 kwietnia
• Wielki Piątek: 19 kwietnia
• Wielka Sobota: 20 kwietnia
• Wielkanoc: 21 kwietnia
• Poniedziałek Wielkanocny: 22 kwietnia
• Wniebowstąpienie Pańskie: 30 maja
• Zesłanie Ducha Świętego: 9 czerwca
• Boże Ciało: 20 czerwca

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: 1889

• 1889 w filmie
• 1889 w literaturze
• 1889 w muzyce
• 1889 w sztuce