Szubin
Znaczenie Szubin było tematem debaty i zainteresowania przez długi czas. Szubin stał się centralnym punktem zarówno dla ekspertów, jak i entuzjastów, ponieważ jego wpływ obejmuje szeroki zakres obszarów. Od wpływu na społeczeństwo po znaczenie w kulturze popularnej, Szubin okazał się tematem wartym eksploracji. W tym artykule zagłębimy się w różne aspekty Szubin, badając jego znaczenie i wpływ we współczesnym świecie. Od swoich początków po swoją rolę w przyszłości, Szubin nadal odgrywa istotną rolę w naszym codziennym życiu.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Rynek | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Data założenia | |||||
| Burmistrz |
Mariusz Piotrkowski | ||||
| Powierzchnia |
7,65 km² | ||||
| Wysokość |
80 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 52 | ||||
| Kod pocztowy |
89-200 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CNA | ||||
Położenie na mapie gminy Szubin  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu nakielskiego  | |||||
 53°00′42″N 17°44′37″E/53,011667 17,743611
| |||||
| TERC (TERYT) |
0410054 | ||||
| SIMC |
0929612 | ||||
Urząd miejski ul. Kcyńska 1289-200 Szubin | |||||
| Strona internetowa | |||||
Szubin (niem. Schubin, 1939–1945 Altburgund) – miasto w północnej Polsce, w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie nakielskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Szubin. Położone na Pałukach, regionie kulturowym Wielkopolski, na zboczu rozległego wzniesienia Dziewicza Góra, nad rzeką Gąsawka i Białą Strugą, która częściowo płynie starym korytem Gąsawki. Jest jednym z najstarszych miasteczek Pałuk.
W okresie I Rzeczypospolitej miejscowość administracyjnie należała do województwa kaliskiego i województwa gnieźnieńskiego (od 1768), następnie w okresie II Rzeczypospolitej do województwa poznańskiego i województwa pomorskiego (od 1938), w latach 1944–1950 ponownie do województwa pomorskiego, a od 1950 do 1998 do województwa bydgoskiego.
Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r. miasto liczyło 9424 mieszkańców. Do 1975 r. było to miasto powiatowe.
Historia
Początki miasta
Znaleziska urn oraz starych monet greckich świadczą, że osada ludzka istniała tutaj przed powstaniem państwa polskiego.
Ziemia szubińska obejmująca miasto i gminę Szubin, stanowi część Pałuk – regionu północno–wschodniej Wielkopolski. W średniowieczu na tej ziemi zamieszkiwał ród Pałuków, z którego najznaczniejszym był Sędziwój Pałuka z Szubina. Piastował on wiele wysokich stanowisk w kraju, m.in. był starostą bydgoskim, wielkopolskim i krakowskim, wojewodą kaliskim, za panowania Ludwika Węgierskiego także jednym z wielkorządców Królestwa.
Sędziwój Pałuka jest również historycznym założycielem Szubina w XIV wieku. Z tego też okresu pochodzi kościół św. Marcina i resztki ruin zamku szubińskiego. Pierwsze wzmianki historyczne o Szubinie pochodzą z 1365 r., ale nie jest znana dokładna data założenia miasta, ani też data nadania mu praw miejskich. Pierwszy raz Szubin zostaje nazwany miastem dopiero w dokumencie z 1458. W czasie wojny trzynastoletniej Szubin wystawił w 1458 2 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku. Z układu urbanistycznego miasta oraz miejsca ulokowania kościoła można wnioskować, że nadanie praw miejskich odbyło się na prawie niemieckim w czasach Sędziwoja, tj. w latach 1365-1370.
Teoria dotycząca pochodzenia nazwy miasta, która wywodzi ją od rzemieślników mających szyć szuby jest nielogiczna, ponieważ nazwa miasta pochodzi od istniejącego wcześniej grodu i nie została nadana w czasie jego lokacji i okresu rozwoju rzemiosła. Nazwa grodu pochodzi natomiast najprawdopodobniej od przezwiska jego założyciela lub jego kmiecia, podobnie jak nazwa sąsiedniego miasta Łabiszyn pochodzi od Łabiszy, stąd pierwszy mieszkaniec musiał nazywać się Szuba. Nazwa miasta pierwszy raz wymieniona została w dokumencie z 1365 dla kościoła w Kwieciszewie w zwrocie: Sandivofius de Subyn, capitaneus Wladislaviensis (Sędziwój z Szubina, starosta Włocławski).
Miasto Szubin powstało obok zamku po prawej stronie Gąsawki. Najstarszą istniejącą w mieście budowlą jest kościół pod wezwaniem św. Marcina, ufundowany przez dziedzica na zamku Sędziwoja w XIV wieku. Zbudowany jest w stylu późnogotyckim o jednej nawie. Jako beneficjum kościoła Sędziwój podarował wieś Wieszki.
Po zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem w Szubinie przebywał król Władysław Jagiełło goszczony przez Macieja z Wąsosza.
W okresie panowania króla Kazimierza Wielkiego sadzono w Szubinie szczepy winne, stąd zachowała się do dzisiaj nazwa ulicy Winnica.
Szubin był niegdyś miastem szlacheckim i poza zamkiem nie posiadał murów obronnych. Przy końcu XIV wieku dziedzicami Szubina zostali Łabiszyńscy, później – aż do XVII wieku – Czarnkowscy. W roku 1645 właścicielem Szubina był Krzysztof Opaliński, który nadał miastu liczne przywileje. Następnie Szubin należał do Konarzewskiego, Józefa Złotnickiego, księżnej Teofili Wiśniowieckiej i do Mycielskich. Stanisław Mycielski rozszerzył prawa miasta nadane przez Opalińskiego. Później Szubin przeszedł w ręce niemieckie.
Od rozbiorów do 1945
I rozbiór Polski w 1772 r. pozostawił Szubin w granicach Rzeczypospolitej, jednak już rok później, w 1773 r. król pruski drogą dodatkowej aneksji włączył Szubin do swojego państwa. W okresie 1807–1815 miasto należało do Księstwa Warszawskiego, by następnie znowu znaleźć się w granicach Prus. W roku 1818 Szubin został miastem powiatowym, a w roku 1835 otrzymał sąd okręgowy. Powstały wówczas drogi bite do Bydgoszczy, Nakła, Żnina i Kcyni.
Polscy mieszkańcy Szubina brali czynny udział w powstaniach: kościuszkowskim, listopadowym i styczniowym. W czasie insurekcji w 1794 r., a zwłaszcza w jej schyłkowym okresie (październik–listopad), w regionie Szubina operował oddział płk. Krupeckiego, który toczył walki zaczepne z pacyfikującymi powstanie kolumnami pruskimi. Z kolei w 1848 r., podczas Wiosny Ludów, miasto było widownią zaburzeń i ruchów wolnościowych. Jednym z liderów ówczesnego ruchu społecznego w Szubinie był ks. Jan Komasiński. W okresie rządów Ottona von Bismarcka o utrzymanie polskości walczyły polskie stowarzyszenia kościelne i świeckie (np. Chór „Halka”, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” i inne).
Początek roku 1919 przyniósł usunięcie władzy pruskiej z Szubina i ziemi szubińskiej, wywalczone przez powstańców wielkopolskich. Długie i krwawe walki, decydujące o powodzeniu całego powstania, toczyły się pod Szubinem, Rynarzewem (bitwa o pociąg pancerny) i na linii Noteci. Dowódcą grupy północnej wojsk powstańczych, która odniosła zwycięstwo w walkach o Szubin, był gen. Kazimierz Grudzielski. W latach 1921–1926 w mieście funkcjonowała Powiatowa Komenda Uzupełnień Szubin.
W 1939 miasto zostało zajęte przez wojska niemieckie, a następnie włączone bezpośrednio do III Rzeszy. Administracja hitlerowska nadała miastu nową nazwę – Altburgund. Niemcy utworzyli w Szubinie obóz dla internowanych osób cywilnych (Zivilinternierungslager), a następnie obozy jenieckie „Stalag 64”, „Oflag XXI B”, „Stalag XXI B” (w niedalekim Turze (niem. Thure)) i „Oflag 64 Altburgund” dla aliantów: Polaków z kampanii wrześniowej, Francuzów, Brytyjczyków, Amerykanów, Australijczyków i Rosjan. Przebywało w nich ogółem 20 tys. jeńców, jednorazowo po 5 tys. W „Oflagu 64 Altburgund” przebywał pułkownik John Waters, zięć amerykańskiego generała Georga Pattona, oraz pułkownik John H. Van Vliet Jr. – świadek zbrodni katyńskiej i autor tzw. "Raportu van Vlieta" (ang. Van Vliet Report).
W wyniku terroru stosowanego wobec ludności polskiej, wysiedleń i powołań do armii w czasie II wojny światowej zginęło łącznie ok. 500 osób z Szubina i powiatu. 21 stycznia 1945 r. w wyniku ofensywy wojsk radzieckich zakończyła się okupacja hitlerowska.
Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 171 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Szubinie.
W latach 1954–1972 miasto było siedzibą gromady Szubin, czyli najmniejszej jednostki podziału terytorialnego w PRL. 1 stycznia 1973, na mocy nowej reformy administracyjnej, utworzono gminę Szubin, która weszła w skład powiatu szubińskiego. Od 1999 gmina Szubin stanowi część powiatu nakielskiego.
21 czerwca 2015 na szubińskim Rynku odsłonięto statuę Pelikana.
Z Szubina pochodzą m.in. antropolog kulturowy, prof. Waldemar Kuligowski, muzycy rockowego zespołu Something Like Elvis oraz członek Szarych Szeregów Zenon Erdmann. W Szubinie urodził się polski wokalista i dyrygent Remigiusz Kuźmiński.
Demografia
Zabytki
- gotycki kościół św. Marcina (XIV, XIX w.) z Kaplicą Jagiellońską (XVI w.)
- Schrony Armii „Poznań” z 1939 r.
- drewniany cmentarny kościół św. Małgorzaty z 1748
- ruiny zamku Sędziwoja Pałuki z XIII/XIV w.
Związki wyznaniowe
Kościół rzymskokatolicki
Świadkowie Jehowy
- Zbór Świadków Jehowy Szubin
Zobacz też
- Muzeum Ziemi Szubińskiej w Szubinie
- Cmentarz żydowski w Szubinie
- Szubin (stacja kolejowa)
- Dekanat Szubin
Przypisy
- ↑ Nie jest znana data założenia miasta, ani też data nadania praw miejskich. Z 1365 pochodzi pierwsza dana źródłowa o miejscowości.
- ↑ a b GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia 2022 r. , stat.gov.pl (pol.).
- ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
- ↑ Dzieje Szubina... s. 22-23
- ↑ Dzieje Szubina... s. 24
- ↑ Dzieje Szubina... s. 23
- ↑ Antoni Czubiński: Postępowo-rewolucyjne i narodowowyzwoleńcze tradycje Wielkopolski. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983, s. 17.
- ↑ Zenon Erdmann: Obozy jenieckie w Szubinie w czasie II wojny światowej. Pałuki, 2007-03-05. .
- ↑ Mirosław Rzeszowski: Życie za drutami. Oflag 64. Rejonowa Biblioteka Publiczna w Szubinie, 2013-11-28. .
- ↑ Dugard i inni, Zabić Pattona: niezwykła śmierć najzuchwalszego generała drugiej wojny światowej, wyd. 1 (dodr.), Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2015, ISBN 978-83-7818-734-9, OCLC 910016818.
- ↑ Amerykańscy jeńcy z Szubina pierwsi potwierdzili zbrodnię sowiecką w Katyniu
- ↑ Mariusz Lesław Krogulski, Okupacja w imię sojuszu. Armia sowiecka w Polsce 1944–1956 (fragmenty) , forumemjot, 9 maja 2012 (pol.).
- ↑ Pałuczanin urodzony w Szubinie pracuje na scenie już 30 lat , Kcynia info - serwis informacyjny, 26 listopada 2017 (pol.).
- ↑ Polska w liczbach, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org .
Bibliografia
- Praca zbiorowa pod redakcją Mariana Biskupa: Dzieje Szubina. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa . Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Prace popularnonaukowe Nr 8, 1974. .
Linki zewnętrzne
- Szubin, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 57.
- Zabytki gminy Szubin na stronie Muzeum Ziemi Szubińskiej
- Walki o Szubin 11 stycznia 1919 r. (mapa) – Powstanie Wielkopolskie 1918-9 (strona Instytutu Pamięci Narodowej)
- Siedziba gminy: Szubin
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Kolonia | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Części miasta |
|
| Części wsi |
|
| Kolonia wsi |
|
| Osady wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
| Nieoficjalne kolonie wsi |
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne do 8 tys. mieszkańców |
|
| Miasta gminne powyżej 8 tys. mieszkańców |
