Lipno
W tym artykule zbadamy wpływ Lipno na nasze obecne społeczeństwo. Od swoich początków do dzisiejszej ewolucji Lipno odegrał kluczową rolę w różnych aspektach życia codziennego. Niezależnie od tego, czy był to wybitna postać w historii, temat dzisiejszej debaty, czy wydarzenie, które naznaczyło przed i po, Lipno pozostawił niezatarty ślad w świecie, w którym żyjemy. Poprzez szczegółową analizę sprawdzimy, jak Lipno wpłynął na różne obszary, jego znaczenie w bieżącym kontekście i możliwe implikacje na przyszłość. Dołącz do nas w tej fascynującej podróży, aby dowiedzieć się więcej o Lipno i jego wpływie na nasze społeczeństwo!
| miasto i gmina | |||||
.jpg) Plac Dekerta z ratuszem | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Data założenia |
przed XIV wiekiem | ||||
| Prawa miejskie | |||||
| Burmistrz |
Paweł Banasik | ||||
| Powierzchnia |
10,99 km² | ||||
| Wysokość |
80–120 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
54 | ||||
| Kod pocztowy |
87-600 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CLI | ||||
Położenie na mapie powiatu lipnowskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||
 52°50′55″N 19°10′50″E/52,848611 19,180556
| |||||
| TERC (TERYT) |
0408011 | ||||
| SIMC |
0985830 | ||||
Urząd miejski pl. Dekerta 887-600 Lipno | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Lipno – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, siedziba powiatu lipnowskiego oraz gminy wiejskiej Lipno.
W XIX w. za czasów zaboru rosyjskiego miasto powiatowe guberni płockiej, następnie w województwie warszawskim (1919–1938) i pomorskim (1938–1939). W latach 1945–1954 siedziba wiejskiej gminy Jastrzębie. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa włocławskiego. Od 1999 r. po reformie administracyjnej jest siedzibą powiatu lipnowskiego.
Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r. miasto liczyło 13 479 mieszkańców.
Miejsce popisów szlachty ziemi dobrzyńskiej I Rzeczypospolitej. Miejsce obrad sejmików ziemskich ziemi dobrzyńskiej od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku.
Położenie
Miasto znajduje się w ziemi dobrzyńskiej. Jako trzecie w historii tych ziem uzyskało prawa miejskie. Odbywały się w nim sejmiki ziemskie.
Geograficznie Lipno usytuowane jest na Pojezierzu Dobrzyńskim. Odległość od Płocka wynosi 50 km, od Włocławka 23 km, od Torunia 54 km. Miasto oddalone od Warszawy o 160 km.
Przez miasto przepływa rzeka Mień.
Według danych z 1 stycznia 2010 roku powierzchnia miasta wynosi 10,99 km². Miasto stanowi 1,07% powierzchni powiatu.
Według danych z 2002 Lipno ma obszar 10,88 km², w tym:
- użytki rolne: 52%,
- użytki leśne: 13%.
Historia
- I wiek p.n.e. – osadnictwo łużyckie
- X – XI wiek – osada wczesnośredniowieczna, przynależność osady lipnowskiej do Polski Piastowskiej
- XIII – XIV wiek – najeżdżanie polskich terenów, m.in. Lipna i ziemi dobrzyńskiej przez Litwinów i Krzyżaków,
- 1343 – odbicie Lipna i ziemi dobrzyńskiej z rąk krzyżackich i przywrócenie tych terenów Polsce po pokoju w Kaliszu,
- 1349 – nadanie praw miejskich na prawie chełmińskim,
- 1392 – 1405 – zajęcie tych ziem przez Krzyżaków i przywrócenie ich Polsce w 1405 roku[potrzebny przypis],
- 1409 – 1410 – odbijanie tych ziem podczas wojny polsko-krzyżackiej m.in. zajęcie Lipna w 1409 r. przez Krzyżaków, ostateczne odbicie i przejście pod polskie panowanie w 1410 roku po bitwie pod Grunwaldem,
- 1411 – I pokój toruński potwierdza ostateczny powrót Lipna i ziemi dobrzyńskiej do Korony Królestwa Polskiego[potrzebny przypis],
- 1422 – akt powtórnej lokacji od króla Władysława Jagiełły.
.jpg)
- XV i XVI wiek– duży ośrodek wytwórczy,
- XV – XVIII w. – siedziba sądu ziemskiego,
- 1793 – miasto pod administracją zaboru pruskiego po II rozbiorze Polski,
- 1807 – miasto w Księstwie Warszawskim,
- 1815 – miasto w Królestwie Polskim (część Imperium Rosyjskiego) w zaborze rosyjskim,
- 1863 – w Lipnie i okolicach miały miejsce liczne walki polskich mieszkańców z carskimi oddziałami, m.in. w lasach pod Skępem koło Lipna podczas powstania styczniowego przeciwko rosyjskiemu zaborcy, nasilona rusyfikacja i represje po upadku powstania,
- 1918 – Lipno staje się częścią odrodzonej, niepodległej Polski,
- 1939 – początek niemieckiej okupacji, liczne zbrodnie na ludności polskiej i żydowskiej,
- 1941–1945 – podczas okupacji niemieckiej była używana nazwa niem. Leipe,
- 1946 – 5 lipca oddział Narodowego Zjednoczenia Wojskowego rozbił tutejszy posterunek Milicji Obywatelskiej
- 1375–, 1919–1975 i od 1999 – siedziba powiatu
Przynależność państwowa przed i po lokacji
Prawa miejskie Lipno posiada dopiero od 1349 roku, jednak wcześniej istniało jako osada i wioska.
- przed 966 rokiem – tereny polskiego plemienia, Mazowszan,
- 966-1138 – Polska Piastowska,
- 1138-1320 – Polska w okresie rozbicia dzielnicowego, polskie Księstwo mazowieckie,
- 1320-1329 – Zjednoczone Królestwo Polskie,
- 1329-1343 – Państwo zakonu krzyżackiego,
- 1343-1392 – Zjednoczone Królestwo Polskie, od 1385 Korona Królestwa Polskiego,
- 1392-1405 – Państwo zakonu krzyżackiego,
- 1405-1569 – Korona Królestwa Polskiego
- 1409-1410 – okupacja krzyżacka,
- 1569-1793 – Korona Królestwa Polskiego I Rzeczypospolitej,
- 1793-1807 – Królestwo Prus (zabór pruski),
- 1807-1815 – polskie Księstwo Warszawskie,
- 1815-1918 – Królestwo Kongresowe w składzie Imperium Rosyjskiego (zabór rosyjski),
- 1915-1918 – okupacja niemiecka,
- 1918-1945 – II Rzeczpospolita Polska,
- 1939-1945 – okupacja niemiecka, III Rzesza,
- 1945-1989 – Polska Rzeczpospolita Ludowa,
- od 1989 do dziś – III Rzeczpospolita Polska,
Demografia
Dane z 31 grudnia 2011 r.
| Opis | Ogółem | Mężczyźni | Kobiety | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 15 027 | 100 | 7209 | 47,97 | 7818 | 52,03 |
| zameldowanych na stałe | 14 517 | 100 | 6961 | 47,95 | 7556 | 52,05 |
| zameldowanych czasowo | 510 | 100 | 248 | 48,63 | 262 | 51,37 |
| gęstość zaludnienia |
1367 | 656 | 711 | |||
Ludność
- 1800 – 480 mieszkańców
- 1808 – 917
- 1825 – 3008
- 1827 – 2891
- 1857 – 3884
- 1897 – 6214
- 1919 – 8467
- 1921 – 8630
- 1939 – 12 018
- 1946 – 8389
- 1991 – 14 300
- 2004 – 14 872
- 2006 – 14 884
- 2008 – 14 787
- 2009 – 14 791
- 2010 – 15 089
- 2011 – 15 020
- 2012 – 15 077
Wykres liczby ludności Lipna od początku wieku XIX
Miasto nawiedziły epidemie w latach: 1348, 1623, 1626–1629, oraz 1708–1709. Przed wybuchem II wojny światowej 40% mieszkańców Lipna stanowiła ludność pochodzenia żydowskiego.
Zabytki
- Park miejski w Lipnie założony w 1914 roku Położony jest w południowo-wschodniej części miasta, zajmując wzgórze morenowo-czołowe o powierzchni ok. 11 ha. Ma charakter przejściowy między drzewostanem naturalnym a założeniem parkowym. Najliczniej reprezentowane gatunki stanowią sosny, dęby szypułkowe. „Dąb Wolności” został posadzony w 1918 jako symbol uwolnienia spod jarzma zaborcy. W latach 20. XX w Parku odsłonięty został Pomnik Poległych, usunięty później przez niemieckiego okupanta. Przy północnym wejściu znajduje się pomnik Niepodległości. Głównym elementem kompozycyjnym jest polana przylegająca do alei poprzecznej, utrzymana w formie parteru kwiatowego, gdzie dawniej znajdował się zegar kwiatowy i herb, kawiarnia, a także staw, po którym pływały łabędzie. Centralnym punktem polany jest okrągły kwietnik, a nieco dalej znajduje się zabytkowa drewniana altana z 1924. Część zachodnia utrzymana jest w stylu naturalistycznym ze swobodnie prowadzonymi alejami, a najwyższy punkt zajmuje amfiteatr z muszlą koncertową zbudowany w końcu lat 70. W okresie międzywojennym park otrzymał czwartą lokatę w kraju za nasadzenia drzew i był wysoko notowany w rankingach europejskich. Wejście do Parku było wówczas płatne.
Zbudowany w 1388 w stylu gotyckim, najprawdopodobniej na miejscu wcześniej istniejącego. Zamknięty pod koniec XVIII, a ponownie otwarty w 1819. Po remoncie cały budynek został obniżony, co wpłynęło na utratę cech charakterystycznych dla stylu gotyckiego. W drugiej połowie XIX dobudowano kaplice św. Barbary i św. Teresy, przebudowano kruchtę. Okna ostrołukowe w prezbiterium i nawie zdobione są witrażami. Ołtarz wykonany w pierwszej połowie XVIII, a przeniesiony z klasztoru Ojców Bernardynów w Skępem ok. 1762. Odnawiany był w latach 1952 i 1975. W kościele znajdują się również dwa ołtarze boczne rokokowe z fragmentami barokowymi z XVIII.
- neogotycki kościół ewangelicko-augsburski z lat 1865–1868
- neogotycka kaplica cmentarna z 1837
- ratusz klasycystyczny zbudowany po 1831
- domy z XIX
- Od początku wieku XX działała w Lipnie parafia prawosławna z murowaną cerkwią przy ul. Gdańskiej. Po przebudowie w latach 20. i 30. XX wieku budynek przeznaczono na Dom Ludowy, obecnie mieści się w niej kino „Nawojka”
- stara synagoga z XIX, obecnie na jej miejscu znajduje się apteka „Nowa”
- nowa synagoga z pocz. XX, obecnie dom towarowy.
Edukacja
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława Broniewskiego
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
- Szkoła Podstawowa Specjalna nr 4 im. Janusza Korczaka
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. Jana Pawła II
- Publiczne Gimnazjum im. Noblistów Polskich
- Gimnazjum Prywatne im. Jadwigi Jałowiec
- Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta
- Zespół Szkół Technicznych im. Ziemi Dobrzyńskiej
Sport w mieście
Klub piłkarski Mień
Jego założycielem był w 1922 nauczyciel miejscowego gimnazjum Jan Horowica. W 1934 na peryferiach miasta do użytku oddano stadion. Największe sukcesy drużyna odnosiła w latach 1983–1984 i 1990–2001 grając w III lidze i mając za przeciwników drużyny z Pomorza, Śląska czy Wielkopolski. Od sezonu 2001-2002 drużyna gra w IV lidze kujawsko-pomorskiej. Mień Lipno na swoim boisku podejmowała m.in.: Legię Warszawa, Polonię Warszawa, Widzew Łódź oraz Wisłę Płock. Aktualnie występuje w V lidze kujawsko-pomorskiej.
Motocross
W mieście istnieje również motocrossowy klub Jastrząb. Z lipnowskim motocrossem związany jest tor przy ul. Wyszyńskiego, który jest jednym z najatrakcyjniejszych w Europie. Uczestnikami zawodów byli m.in. sportowcy z Białorusi, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Rosji. Z zawodników klubowych należy wymienić m.in. Jacka Olszewskiego, Marcina Abramowskiego, Michała Stępińskiego i Mateusza Ognistego.
Karate
Od dziesięciu lat w Lipnie działa klub Kyokushin Karate, zrzeszając ok. 80 osób. Lipnowscy karatecy posiadają liczne osiągnięcia w działalności sportowej, do których zaliczyć można m.in. tytuł mistrza europy
Lipnowiak Lipno
Od 2005 roku funkcjonuje Międzyszkolny Klub Sportowy siatkówki dziewcząt „Lipnowiak” w Lipnie.
Wspólnoty religijne
Kościół Ewangelicko-Augsburski
Kościół katolicki
Świadkowie Jehowy
Komunikacja
Kolejowa
W Lipnie znajduje się jedna stacja kolejowa Lipno, leżąca na linii kolejowej nr 27. Linia jest obsługiwana w okolicy Lipna przez spółkę Arriva RP. W rozkładzie 2009/2010 przewidziano 5 par pociągów relacji Toruń Główny – Lipno dodatkowo jedna kursuje tylko do Torunia Wschodniego. 3 pary do Sierpca oraz jedna dodatkowa kursująca tylko do stacji Skępe jeden pociąg dodatkowo jedzie od stacji Skępe do Torunia. Jedna para relacji Toruń Główny – Sierpc kursuje tylko w wybrane dni podczas wakacji.
Kolej wąskotorowa dotarła do Lipna w 1916. Była to linia łącząca leżących koło Torunia Lubicz z Lipnem. Krótko przed II wojną światową powstała linia normalnotorowa łącząca Toruń z Nasielskiem. Stacja Lipno została otwarta 23 stycznia 1937.
Samochodowa
Miasto jest ważnym węzłem drogowym. Znajduje się przy drodze krajowej nr 10 (Szczecin – Bydgoszcz – Lipno – Płońsk) i nr 67 (Włocławek – Fabianki – Lipno) oraz na drodze wojewódzkiej nr 557 (Lipno – Rypin), nr 558 (Lipno – Wielgie) – w stronę Dobrzynia nad Wisłą i nr 559 (Lipno – Płock).
W mieście funkcjonują dwa dworce autobusowe funkcjonujące w centrum miasta w rejonie ul. 3 Maja. Dworzec na rogu ulic 3 Maja i 22 Stycznia oddany do użytku w 2007 r. obsługuje kursy Kujawsko-Pomorskiego Transportu Samochodowego i Arrivy Bus o. Toruń w kierunku Bydgoszczy, Torunia, Brodnicy i Włocławka wyjeżdżające poza obszar powiatu lipnowskiego. Dworzec położony w kompleksie handlowo-usługowym Nowe Centrum Lipna otwarty w 2016 r. obsługuje kursy lokalne Powiatowego Zakładu Transportu Publicznego.
Honorowi Obywatele Lipna
Urodzeni w Lipnie
- 1840 – Wincenty Rapacki,
- 1896 (lub 1897) – Pola Negri,
- 1897 – Stanisław Ossowski,
- 1913 – Ja’akow Meridor,
- 1918 – Tosia Altman,
- 1925 – Henryk Czarnecki,
- 1947 – Leszek Balcerowicz.
Media w Lipnie
- SM Lipno – debiut od 3 października 2014 o godz. 19:00.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia 2022 r. , stat.gov.pl (pol.).
- ↑ Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648-1772), Kraków 1889, s. 8.
- ↑ Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 29.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 20 sierpnia 2010 .
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. .
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami na lata 2013–2016 dla gminy miasta LIPNA.
- ↑ PR, Odkrycia archeologiczne na ziemi dobrzyńskiej – Starostwo Powiatowe w Lipnie , www.lipnowski.powiat.pl (pol.).
- ↑ a b c d Historia – Urząd Miejski w Lipnie , www.umlipno.pl .
- ↑ Tadeusz Swat, „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944–1956. Mazowsze. Warszawa 2003, s. 19.
- ↑ Wszyscy władcy Polski w okresie rozbicia dzielnicowego – daty, kolejność, znaczenie , kronikidziejow.pl .
- ↑ GUS - Bank Danych Lokalnych , bdl.stat.gov.pl .
- ↑ Lipno w liczbach. umlipno.pl. .
- ↑ Lipno w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Sport w mieście, Urząd Miejski w Lipnie, Lipno .
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org .
- ↑ tabela 410 z dnia 01.03.2010.pdf. przewozyregionalne.pl. .
- ↑ Lipno. kolej.one.pl. .
- ↑ PKS Lipno , web.archive.org, 7 lutego 2008 .
- ↑ DS, Powiatowy Zakład Transportu Publicznego uroczyście otwarty! – Starostwo Powiatowe w Lipnie , www.lipnowski.powiat.pl (pol.).
Bibliografia
- Mirosław Krajewski: Dobrzyński słownik biograficzny. Ludzie europejskiego regionu, Włocławek 2002.
- Mirosław Krajewski, Nowy słownik biograficzny ziemi dobrzyńskiej, t. 1-2, Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe, Rypin 2014.
- Mirosław Krajewski (red.): Wartości kulturowe ziemi dobrzyńskiej, Dobrzyń nad Wisłą 2011.
Linki zewnętrzne
- Lipno – miasto z przeszłością. miastolipno.pl. .
- Lipno, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 277.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne do 8 tys. mieszkańców |
|
| Miasta gminne powyżej 8 tys. mieszkańców |
