W tym artykule zajmiemy się tematem Stanisław Haller z szerokiej i szczegółowej perspektywy. Stanisław Haller to temat o ogromnym znaczeniu w dzisiejszym społeczeństwie, ponieważ wpływa na różne aspekty codziennego życia. Idąc tym tropem, będziemy badać różne aspekty Stanisław Haller, analizując jego przyczyny, konsekwencje i możliwe rozwiązania. Dodatkowo zbadamy rolę, jaką odgrywają różni aktorzy w odniesieniu do Stanisław Haller, a także implikacje etyczne i moralne, jakie to pociąga. Ostatecznie ten artykuł ma na celu przedstawienie kompleksowego spojrzenia na Stanisław Haller, aby zapewnić czytelnikowi głębsze i wzbogacające zrozumienie tego bardzo istotnego tematu.
Po zdaniu matury, w 1892 wstąpił jako ochotnik do jednorocznej szkoły oficerów rezerwy armii Austro-Węgier. Został mianowany podporucznikiem artylerii w rezerwie z dniem 1 stycznia 1894. Jako oficer rezerwy był przydzielony do 10 Galicyjskiej Brygady Artylerii w Przemyślu. Złożył podanie o podjęcie zawodowej służby wojskowej, do której został przyjęty w kwietniu 1894. Został zweryfikowany w stopniu podporucznika artylerii służby czynnej z dniem 1 maja 1895. Od około 1895 był oficerem 3 pułku artylerii dywizyjnej w Krakowie, a od około 1896 służył w 1 pułku artylerii korpuśnej w Krakowie. W międzyczasie został awansowany na stopień porucznika artylerii polowej z dniem 1 maja 1898. Od 1899 do 1901 był słuchaczem Szkoły Wojennej w Wiedniu. Od 1901 jako oficer nadkompletowy był przydzielony z 1 pułku artylerii korpuśnej do sztabu generalnego i 5 brygady kawalerii w Jarosławiu. Został awansowany na stopień kapitana artylerii polowej 2 klasy z dniem 1 maja 1904. Od tego roku służył w 6 pułku artylerii korpuśnej w Kassa. Początkowo pełnił funkcję dowódcy plutonu, potem był dowódcą batalionu.
Następnie zweryfikowany w stopniu kapitan 1 klasy w korpusie Sztabu Generalnego z dniem 1 maja 1904. Około 1907 został przydzielony ze sztabu generalnego do oddziału wojskowego Grupy C. K. Obrony Krajowej 11 Korpusu we Lwowie. Od około 1909 był przydzielony do Krajowego Biura Opisowego (Landesbeschreibbureau).
Został awansowany na stopień majora w korpusie sztabu generalnego z dniem 1 maja 1912. Od listopada 1912 do grudnia 1915 był szefem sztabu generalnego Twierdzy Kraków. Po wybuchu I wojny światowej został awansowany na stopień podpułkownika sztabu generalnego z dniem 1 listopada 1914. W styczniu 1916 przebywał na froncie włoskim, dowódca pułku artylerii. W 1917 był najwyższym stopniem oficerem dywizji ciężkich haubic nr 1. Następnie awansowany na pułkownika z dniem 1 maja 1917 i z 119 lokatą. W 1918 był dowódcą 12 pułku ciężkiej artylerii polowej
Koniec wojny zastał go na froncie włoskim, skąd wrócił do Krakowa i zgłosił się do Wojska Polskiego.
W styczniu 1921 przewodniczył delegacji polskiej na rokowania w Bukareszcie w sprawach polsko–rumuńskiej konwencji wojskowej. Po powrocie do kraju Inspektor Armii nr VI we Lwowie. W 1921 zweryfikowany w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919.
Od 9 lipca 1923 do 16 grudnia 1925 był szefem Sztabu Generalnego. Złożona przez niego dymisja nie została przyjęta i formalnie nadal pozostawał szefem Sztabu Generalnego, jednak obowiązki pełnił gen. Edmund Kessler. W maju 1926 wyznaczony przez ministra spraw wojskowych, gen. Juliusza Malczewskiego, szefem sztabu wojsk rządowych. W czasie przewrotu majowego 1926 roku brał udział w walkach po stronie władz legalnych. Po przewrocie majowym, jako przeciwnik Józefa Piłsudskiego, podał się do dymisji. W 1926 został przeniesiony w stan spoczynku. W latach 30. był emerytowanym generałem dywizji.
Osiadł w rodzinnym majątku. Zajmował się pracą społeczną m.in. jako aktywny członek Akcji Katolickiej. Zbliżył się do ruchu narodowego, przystępując do Obozu Wielkiej Polski. W organizacji tej należał do Wielkiej Rady i był oboźnym Dzielnicy Małopolskiej OWP.
Był wytypowany przez premiera Władysława Sikorskiego (nieświadomego wówczas zbrodni katyńskiej) na przyszłego dowódcę Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, gdy na przełomie lipca i sierpnia 1941 uzgodniono z ZSRR ich powstanie.
Generał porucznik – 10 września 1920 z dniem 1 kwietnia 1920, a w następnym roku zweryfikowany w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919
Generał dywizji – 1921, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919
Został upamiętniony symboliczną inskrypcją na grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Krzęcinie.
Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta Rzeczypospolitej PolskiejLecha Kaczyńskiego z dn. 5 października 2007 Stanisław Haller został mianowany pośmiertnie do stopnia generała broni. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, podczas uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Stanisław Haller jest także patronem 5 Batalionu Dowodzenia (2 Korpus Zmechanizowany) w Krakowie oraz Szkoły Podstawowej w Polance Hallera.
W ramach akcji „Katyń… Ocalić od zapomnienia” przy Szkole Podstawowej im. Stanisława Hallera w Mariance został posadzony Dąb Pamięci honorujący generała.
Przypisy
↑W ewidencji wojskowych C. K. Armii był określany w języku niemieckim jako „Stanislaus Haller Edler von Hallenburg”.
↑W.J. Muszyński, Stanisław Haller Ritter von Hallenburg, Lista strat działaczy obozu narodowego w latach 1939-1955, red. W.J. Muszyński, J. Mysiakowska-Muszyńska, t. 1, Warszawa 2010, s. 131.
↑Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Warszawa 2003, s. 158.
Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. T. 1 A-Ł. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-87103-55-1.
Sztab Generalny (Główny) Wojska Polskiego 1918–2003, TadeuszT.Panecki (red.) i inni, Warszawa: Bellona, 2003, ISBN 83-11-09781-X, OCLC830534497.brak strony (książka)