Promieniowanie charakterystyczne

Promieniowanie charakterystyczne – linie spektralne atomów charakterystyczne dla danego pierwiastka, powstające po wybiciu elektronu z wewnętrznej powłoki elektronowej i następującego po tym przejściu innego elektronu z powłoki wyższej na zwolnione miejsce. Po wybiciu elektronu z powłoki wewnętrznej (np. K lub L) atom ma większą energię, niż gdy ma wypełnione powłoki. Elektron przechodząc na poziom o mniejszej energii, może utracić ją w wyniku promieniowania elektromagnetycznego o energii równej różnicy energii między tymi poziomami.

Linię promieniowania charakterystycznego oznacza się według powłoki, na którą przechodzi elektron, oraz powłoki, z której przechodzi elektron. Rozpowszechnione są dwie notacje linii promieniowania charakterystycznego: notacja Siegbahna oraz notacja IUPAC.

Porównanie notacji dla najważniejszych linii.

Powłoka, na którą przechodzi elektron	Powłoki, z której przechodzi elektron	Notacja Siegbahna	Notacja IUPAC
${\displaystyle 1s_{1/2}}$	${\displaystyle 2p_{3/2}}$	${\displaystyle K\alpha _{1}}$	${\displaystyle K-L_{3}}$
${\displaystyle 1s_{1/2}}$	${\displaystyle 2p_{1/2}}$	${\displaystyle K\alpha _{2}}$	${\displaystyle K-L_{2}}$
${\displaystyle 1s_{1/2}}$	${\displaystyle 3p_{3/2}}$	${\displaystyle K\beta _{1}}$	${\displaystyle K-M_{3}}$
${\displaystyle 1s_{1/2}}$	${\displaystyle 4p}$	${\displaystyle K\beta _{2}}$	${\displaystyle K-N_{2,3}}$
${\displaystyle 1s_{1/2}}$	${\displaystyle 3p_{1/2}}$	${\displaystyle K\beta _{3}}$	${\displaystyle K-M_{2}}$
${\displaystyle 2p_{3/2}}$	${\displaystyle 3d_{5/2}}$	${\displaystyle L\alpha _{1}}$	${\displaystyle L_{3}-M_{5}}$
${\displaystyle 2p_{3/2}}$	${\displaystyle 3d_{3/2}}$	${\displaystyle L\alpha _{2}}$	${\displaystyle L_{3}-M_{4}}$
${\displaystyle 2p_{1/2}}$	${\displaystyle 3d_{3/2}}$	${\displaystyle L\beta _{1}}$	${\displaystyle L_{2}-M_{4}}$
${\displaystyle 3d_{5/2}}$	${\displaystyle 4f_{7/2}}$	${\displaystyle M\alpha _{1}}$	${\displaystyle M_{5}-N_{7}}$
${\displaystyle 3d_{5/2}}$	${\displaystyle 4f_{5/2}}$	${\displaystyle M\alpha _{2}}$	${\displaystyle M_{5}-N_{6}}$
${\displaystyle 3d_{3/2}}$	${\displaystyle 4f_{5/2}}$	${\displaystyle M\beta _{1}}$	${\displaystyle M_{4}-N_{6}}$

Energie linii promieniowania charakterystycznego pierwiastków można znaleźć w bazie NIST X-Ray Transition Energies Database.

Dla pierwiastków ciężkich promieniowanie charakterystyczne jest promieniowaniem rentgenowskim. Powstaje tylko wtedy, gdy napięcie między katodą a anodą w lampie rentgenowskiej przekroczy tzw. napięcie wzbudzenia, umożliwiające wybicie elektronu z głębszych powłok.

Za odkrycie promieniowania charakterystycznego fizyk brytyjski Charles Glover Barkla w 1917 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki.

Przypisy