Jerzy Żuławski

Dziś temat Jerzy Żuławski ma ogromne znaczenie w społeczeństwie. Wraz z postępem technologii i ciągłymi zmianami na świecie, Jerzy Żuławski stał się obiektem zainteresowania wielu osób. Niezależnie od tego, czy Jerzy Żuławski jest zjawiskiem kulturowym, odkryciem naukowym czy postacią historyczną, jego wpływ na nasze życie jest niezaprzeczalny. W tym artykule zbadamy różne aspekty Jerzy Żuławski i jego wpływ w różnych obszarach, zapewniając szeroką i wzbogacającą wizję tego tematu, która wciąż przyciąga uwagę odbiorców na całym świecie.

Jerzy Żuławski
X. Wałuż
J.Ż.
Ilustracja
Jerzy Żuławski na początku I wojny światowej
Data i miejsce urodzenia

14 lipca 1874
Lipowiec

Data i miejsce śmierci

9 sierpnia 1915
Dębica

Ważne dzieła

Trylogia księżycowa

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Portret Jerzego Żuławskiego autorstwa Stanisława Wyspiańskiego
Grób pisarza na Cmentarzu Wojskowym w Dębicy

Jerzy Żuławski herbu Szeliga (ur. 14 lipca 1874 w Lipowcu, zm. 9 sierpnia 1915 w Dębicy) – polski filozof, pisarz, poeta i dramaturg okresu Młodej Polski. Wraz z Władysławem Umińskim i Antonim Langem jeden z prekursorów polskiej literatury fantastycznonaukowej. Jako poeta przedstawiciel dekadentyzmu i katastrofizmu. Autor dramatów symbolicznych oraz prozy poetyckiej, a także esejów filozoficznych. Działacz niepodległościowy. Podporucznik Legionów Polskich.

Życiorys

Syn Kazimierza i Józefy z domu Gosławskiej. Urodził się i do drugiego roku życia przebywał w folwarku Lipowiec (obecnie przysiółek wsi Glinik) dzierżawionym przez jego ojca. Lipowiec w tym czasie był małym majątkiem ziemskim, obejmującym około 100 mórg (czyli ponad 50 hektarów) ornego gruntu, dom mieszkalny, zabudowania folwarczne, gumna, stajnię i owczarnie. Lata dzieciństwa późniejszy pisarz spędził w rodzinnym majątku, w Młynnem w dworku „Słomiana” pod Limanową. Majątek ten obejmował 300 morg gruntu ornego wraz z lasem. „Słomiana” – czteropokojowy dworek pomieścić musiał ośmioosobową rodzinę, Jerzy miał bowiem pięciu braci. Uczęszczał do gimnazjum w Bochni, następnie do szkoły realnej w Krakowie. Od 1892 studiował na politechnice w Zurychu, zaś od 1895 do 1898 roku na Wydziale Filozoficznym uniwersytetu w Bernie, gdzie uzyskał doktorat na podstawie rozprawy „Das Problem der Kausalität bei Spinoza”, której streszczenie znaleźć można w roczniku „Studiów filozoficznych” z 1901 roku. Po powrocie do Polski uczył w gimnazjum w Jaśle i Krakowie. Od 1902 roku poświęcił się wyłącznie pracy literackiej. Żuławski związany był ze środowiskiem krakowskiej bohemy artystycznej, przyjaźnił się z Kasprowiczem, Przybyszewskim, Rydlem i Tetmajerem. Po 1900 dużo podróżował. Rozwijał pasję narciarza, alpinisty i taternika. Wraz z bratem Januszem 28 sierpnia 1909 dokonał pierwszego letniego wejścia na Przełączkę pod Kopą Popradzką i Smoczą Grań w Tatrach Wysokich.

W 1910 roku zamieszkał na stałe w Zakopanem. Był współzałożycielem Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Prowadził w willi „Łada” otwarty dom literacki, w którym gościli Witkacy, Staff, Kasprowicz, Tetmajer. Prowadził kabaret literacki "Wesoła Buda" i redagował czasopismo "Zakopane".

Gdy wybuchła I wojna światowa, 9 sierpnia 1914 r. wstąpił do formujących się oddziałów strzeleckich, zabierając z domu szablę swojego ojca, która służyła mu w czasie powstania styczniowego. Przez 2 dni był komisarzem Wojsk Polskich w Książu, a później komisarzem Polskiej Organizacji Narodowej w 1914 roku i redagował pismo "Do Broni". Po rozwiązaniu PON był delegatem Departamentu Wojskowego NKN w Zakopanem. 30 kwietnia 1915 r. mianowany podporucznikiem Legionów, objął kierownictwo biura historycznego w Komendzie Legionów w Piotrkowie (z przydziałem do 4. pp), sprawował również funkcję łącznika między Komendą Legionów a sztabem I Brygady. Zmarł 9 sierpnia w szpitalu wojskowym w Dębicy na tyfus brzuszny. 10 sierpnia 1915 został pochowany na miejscowym cmentarzu wojennym.

Był dwukrotnie żonaty: w latach 1898-1907 z Heleną Marią z Sienkiewiczów, córką dyrektora szkoły średniej w Jaśle, a od 1908 z Kazimierą Hannicką z Zakopanego, z którą miał trzech synów Marka, Juliusza i Wawrzyńca.

Zarządzeniem prezydenta RP Ignacego Mościckiego z 20 lipca 1932 został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Niepodległości za pracę w dziele odzyskania niepodległości.

Twórczość

Debiutował jako poeta w roku 1895 zbiorem Na strunach duszy mocno osadzonym w poetyce dekadentyzmu.

Jego najbardziej znane utwory to trylogia science fiction dziejąca się na Księżycu (Na srebrnym globie, Zwycięzca, Stara Ziemia). Był autorem wielu zbiorów wierszy, powieści, sztuk scenicznych, rozpraw filozoficznych i estetycznych. Publikował w „Życiu”, „Młodości”, „Krytyce”, „Strumieniu”, „Chimerze”, „Słowie Polskim”. W 1900 był (wraz z Janem Stenem) redaktorem „Krytyki”. Trylogia księżycowa tłumaczona na język czeski, niemiecki, rosyjski, węgierski była inspiracją dla wielu pisarzy, zarówno polskich (np. Stanisław Lem), jak i obcych. Na jej podstawie stryjeczny wnuk pisarza, Andrzej Żuławski, nakręcił film Na srebrnym globie.

Jeden z jego najbardziej znanych wierszy „Do moich synów” (zaczynający się od słów: Synkowie moi/poszedłem w bój/jako wasz dziadek/a ojciec mój), został napisany w 1914 r.

W 2008 roku utworzona została Nagroda Literacka im. Jerzego Żuławskiego dla najlepszych polskich utworów fantastycznych.

Publikacje

Powieści

Zbiory opowiadań

Zbiory poezji

Zbiory esejów

  • Prolegomena (1902)
  • Szkice literackie (1913)
  • Przed zwierciadłem prawdy (1914)
  • Miasta umarłe (1918)

Dramaty

  • Dyktator (1903)
  • Wianek mirtowy (1903)
  • Eros i Psyche (1904)
  • Ijola (1905)
  • Gra.Tryptyk sceniczny (1906)
  • Donna Aluica (1906)
  • Za cenę łez (1909)
  • Koniec Mesjasza (1911)
  • Gród Słońca (1911)

Książki popularnonaukowe

  • Benedykt Spinoza. Człowiek i dzieło (1902)

Przypisy

  1. ↑ Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część IX. Waga – Szarpane Turnie. Warszawa: Sport i Turystyka, 1964.
  2. ↑ a b c d Lekan-Mrzewka 2011 ↓.
  3. ↑ M. Gałęzowski, My idziemy w zórz świtanie... Sylwetki oficerów Legionów Polskich poległych i zmarłych w walce o niepodległość w latach 1914–1916, Warszawa: IPN, 2019, s. 294.
  4. ↑ Bohdan Urbankowski, Józef Piłsudski. Marzyciel i strateg, t. I, Warszawa 1997, s. 179.
  5. ↑ Jerzy Pająk, Z dziejów Polskiej Organizacji Narodowej (wrzesień-grudzień 1914), w: Kieleckie Studia Historyczne, t. 14, 1996, s. 106.
  6. ↑ M. Gałęzowski, My idziemy w zórz świtanie..., s. 294.
  7. ↑ † Jerzy Żuławski. „Kurjer Lwowski”. Nr 251, s. 5, 12 sierpnia 1915. 
  8. ↑ Kleine Mitteilungen. Jerzy Żuławski †. „Polen - Wochenschrift für polnische Interessen”. Nr 35, s. 247, 1915. (niem.). 
  9. ↑ Pogrzeb Jerzego Żuławskiego. „Kurjer Lwowski”. Nr 257, s. 1, 15 sierpnia 1915. 
  10. ↑ Jan Piotrowski: Jerzy Żuławski. Poeta-legjonista. Dębica: nakładem autora, 1931, s. 13-17.
  11. ↑ M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198.
  12. ↑ a b Jerzy Żuławski, Na strunach duszy, wyd. 1895 , polona.pl .
  13. ↑ Jerzy Żuławski, Na srebrnym globie. Rękopis z Księżyca, wyd. 1903 , polona.pl .
  14. ↑ Jerzy Żuławski, Zwycięzca. Powieść, wyd. 1910 , polona.pl .
  15. ↑ Jerzy Żuławski, Stara ziemia. Powieść, wyd. 1911 , polona.pl .
  16. ↑ Jerzy Żuławski, Powrót, wyd. 1914 , polona.pl .
  17. ↑ Jerzy Żuławski, Profesor Butrym, wyd. 1916 , polona.pl .
  18. ↑ Jerzy Żuławski, Opowiadania prozą, wyd. 1902 , polona.pl .
  19. ↑ Jerzy Żuławski, Bajka o człowieku szczęśliwym. Nowe opowiadania, wyd. 1910 , polona.pl .
  20. ↑ Jerzy Żuławski, Intermezzo: (poezje), wyd. 1897 , polona.pl .
  21. ↑ Jerzy Żuławski, Poezje. 2, wyd. 1900 , polona.pl .
  22. ↑ Jerzy Żuławski, Z domu niewoli. Poezje, wyd. 1902 , polona.pl .
  23. ↑ Jerzy Żuławski, Prolegomena. Uwagi i szkice, wyd. 1902 , polona.pl .
  24. ↑ Jerzy Żuławski, Szkice literackie. Książki, myśli, ludzie, wyd. 1913 , polona.pl .
  25. ↑ Jerzy Żuławski, Przed zwierciadłem prawdy. Szkice filozoficzne, wyd. 1914 , polona.pl .
  26. ↑ Jerzy Żuławski, Miasta umarłe, wyd. 1918 , polona.pl .
  27. ↑ Jerzy Żuławski, Dyktator. Prolog i cztery akty z krwawych dni 1863 r., wyd. 1902 , polona.pl .
  28. ↑ Jerzy Żuławski, Eros i Psyche, wyd. 1904 , polona.pl .
  29. ↑ Jerzy Żuławski, Ijola. Dramat w 4 aktach z czasów średniowiecza, wyd. 1905 , polona.pl .
  30. ↑ Jerzy Żuławski, Gra. Tryptyk sceniczny, wyd. 1906 , polona.pl .
  31. ↑ Jerzy Żuławski, Donna Aluica. Dramat w 5 aktach, wyd. 1906 , polona.pl .
  32. ↑ Jerzy Żuławski, Za cenę łez. Komedja omyłek w 3 aktach, wyd. 1910 , polona.pl .
  33. ↑ Jerzy Żuławski, Koniec Mesjasza. Dramat w 4 aktach, wyd. 1911 , polona.pl .
  34. ↑ Jerzy Żuławski, Gród słońca. Baśń dramatyczna w 3 aktach, wyd. 1911 , polona.pl .
  35. ↑ Jerzy Żuławski, Benedykt Spinoza. Człowiek i dzieło. [Cz. 1], wyd. 1902 , polona.pl .
  36. ↑ Jerzy Żuławski, Benedykt Spinoza. Człowiek i dzieło. Cz. 2, wyd. 1902 , polona.pl .

Bibliografia

  • A. Niewiadowski, A. Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Wydawnictwo Poznańskie, 1990.
  • Jerzy Żuławski. sejm-wielki.pl. .
  • Joanna Lekan-Mrzewka, Żuławski Jerzy, Andrzej Maryniarczyk (red.), Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011, s. 913-914.
  • M. Gałęzowski, My idziemy w zórz świtanie... Sylwetki oficerów Legionów Polskich poległych i zmarłych w walce o niepodległość w latach 1914–1916, Warszawa: IPN, 2019.

Linki zewnętrzne

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot