Jalu Kurek
W dzisiejszym świecie Jalu Kurek staje się coraz ważniejszy. Od momentu pojawienia się Jalu Kurek przyciąga uwagę ludzi w każdym wieku i miejscu, stając się tematem szerokiego zainteresowania. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, znaczenie w dziedzinie nauki, wpływ na kulturę popularną czy znaczenie w historii, Jalu Kurek pozostawił niezatarty ślad w ludzkości. W tym artykule będziemy dalej badać znaczenie i znaczenie Jalu Kurek, analizując jego ewolucję w czasie i jego rolę w dzisiejszym świecie.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
27 lutego 1904 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 listopada 1983 |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
| |
 podpis Jalu Kurka z 6 maja 1979 | |
| Odznaczenia | |
 
| |
| Nagrody | |
|
nagroda młodych PAL (1935), nagroda m. Krakowa (1960), nagroda I stopnia ministra Kultury i sztuki (1977) | |
Jalu Kurek, właściwie Franciszek Kurek, ps. mafarka, Jan Skowron (ur. 27 lutego 1904 w Krakowie, zm. 10 listopada 1983 w Naprawie) – polski pisarz, członek Awangardy Krakowskiej (1922), w latach 1931–1933 redaktor naczelny czasopisma literackiego „Linia”; zdobył rozgłos powieścią Grypa szaleje w Naprawie (1934), za którą otrzymał Nagrodę Młodych Polskiej Akademii Literatury (1935).
Życiorys
Urodził się w Krakowie, w rodzinie pochodzenia chłopskiego – syn Piotra, woźnego Zakładu Chemicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, i Rozalii. Był najmłodszym z czworga rodzeństwa (dwóch braci i siostra). Absolwent Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie oraz Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (filologia polska i romańska). Po maturze, równolegle ze studiami, podjął pracę w dziennikarstwie, w dziale literackim „Głosu Narodu”. Związany był też z pismem „Zwrotnica”. Studia pogłębił w latach 1924-25 na uniwersytecie w Neapolu. Był wieloletnim przyjacielem F.T. Marinettiego. W 1925 roku zadebiutował awangardowym tomem poezji Upały, a w kolejnym roku powieścią Kim był Andrzej Panik? Andrzej Panik zamordował Amundsena.
Silnie związany z rodzinnymi Beskidami (jego matka była góralką z Naprawy), którym poświęcił kilka powieści. Rozgłos przyniosły mu utwory Grypa szaleje w Naprawie z 1934 i Woda wyżej z 1935. Był autorem liryków, poematów, opowiadań i powieści. Pracował jako dziennikarz i redaktor, pozostawiając po sobie reportaże, felietony, recenzje, eseje i artykuły. Autor przekładów poezji włoskiej (m.in. Sonetów do Laury Franciszka Petrarki); jako tłumacz przyczynił się do popularyzacji w Polsce dorobku włoskich futurystów. W latach 1931-33 był jednym z założycieli i redaktorem awangardowej „Linii”. Od 1932 roku pracował jako redaktor w koncernie prasowym IKC. Pisywał także pod pseudonimami: mafarka, Jan Skowron, Franciszek Ruczaj. Zajmował się również teatrem i filmem (krótkometrażowy OR - Obliczenia Rytmiczne z 1932, jeden z pierwszych polskich filmów eksperymentalnych), pisał recenzje i artykuły teoretyczne. Malował obrazy. Wędrował po górach (był taternikiem), uprawiał amatorsko sport (m.in. kolarstwo, narciarstwo, skoki narciarskie). Angażował się w ochronę przyrody. Swoją rodzinę i ścieżkę literacką opisał w książce autobiograficznej Mój Kraków (1963), później poszerzanej.
Po wybuchu II wojny światowej, w 1939 roku przedostał się do Lwowa, anektowanego przez ZSRR, i uczestniczył następnie w tamtejszym polskim życiu literackim pod patronatem Związku Pisarzy Radzieckich aż do zajęcia miasta przez Niemców. Wiosną 1945 roku ponownie zamieszkał w Krakowie. Podczas wojny napisał powieść Janosik, którą sam uważał za swoje najlepsze dzieło – została wydana w małym nakładzie po wyzwoleniu, a następnie wstrzymana przez władze i wznowiona dopiero po upadku stalinizmu w 1959. W 1953 podpisał Rezolucję Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego.
W 1955 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, następnie Krzyżem Komandorskim tego orderu. W 1960 otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa (której nie przyjął). Przez sześć lat[kiedy?] był radnym rady miejskiej w Krakowie.
Ochrzczony został imionami Franciszek Andrzej. Osobliwe imię Jalu było dziecięcym przezwiskiem pisarza, nadanym mu przypadkowo przez brata bezpośrednio po chrzcie, po czym używanym w domu. Zbieżność z nazwą rzeki Jalu między Chinami i Koreą, gdzie później doszło do bitwy w wojnie rosyjsko-japońskiej, była przypadkowa. Kurek używał go w pseudonimie literackim do czasu urzędowej zmiany imienia[potrzebny przypis].
Po wojnie ożenił się z Hanną Ablewicz-Kurek (również pisarką). W 1957 wraz z żoną rozpoczął budowę drewnianego domu w Naprawie w miejscu, w którym stała kiedyś chałupa matki Kurka (Rozalii Kurek, z domu Panek). Mieli dwoje dzieci: Ewę i Grzegorza.
W 1932 roku odbył służbę wojskową, w szkole podchorążych artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, otrzymując stopień podporucznika artylerii rezerwy.
Pod koniec lat 50. wybudował na miejscu chałupy swojej matki w Naprawie drewniany dom w stylu zakopiańskim. Stał on przy wjeździe do tunelu na Zakopiance, dlatego został rozebrany i odtworzony w 2024 w gminie Jordanów.
Pisarz zmarł 10 listopada 1983 w Naprawie k. Rabki.
Twórczość (wybrane edycje)
- Upały, 1925
- Śpiewy o Rzeczypospolitej, 1929
- Kim był Andrzej Panik? Andrzej Panik zamordował Amundsena, nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1926
- SOS (Zbaw nasze dusze!), nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1927
- Mount Everest 1924, Warszawa 1933 (dotycząca wyprawy George′a Mallory′ego)
- Mohigangas, 1934
- Grypa szaleje w Naprawie, 1934
- Woda wyżej, 1935
- Drzewo boleści, 1938
- Zamurowana rzeka, Lwów 1939
- Młodości, śpiewaj!, wydawnictwo „Rój”, Warszawa 1939
- Janosik. tom 1-3, 1945-48
- Ocean Nie-Spokojny, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1951
- Węzeł Garmo, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1953
- Nad Czorsztynem się błyska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953
- Dzień dobry, Toporna, Wydawnictwo Iskry, 1954
- Księga Tatr, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1955
- Wiersze wybrane, Kraków 1956
- Strumień goryczy, Warszawa 1957
- Gwiazda Spada, Wydawnictwo Iskry, 1959
- Pepe kanarek, Wydawnictwo Iskry, 1961
- Zabijcie Barabasza, PAX, 1961
- Kantata profesora Wróbla, Wydawnictwo Literackie, 1962
- Mój Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1963
- Eksplodują ogrody, 1964
- Uważaj, żmija!, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1965
- Rzecz niepodległa, Wydawnictwo Literackie, 1966
- Posągi z wiatru, Warszawa 1966
- Pod przełęczą, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 1968
- Świnia Skała, Warszawa 1970
- Syn Róży, 1970
- Wysoka Gierlachowska, Warszawa 1970
- Bestia, 1973
- Ludowa lutnia, Warszawa 1975
- Planeta, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975
- Zmierzch natchnienia?, 1976
- Godzina X. Rzecz o umieraniu, 1978
- Księga Tatr wtóra, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978
- Boże mojego serca, Kraków 1983
- Najkamienniejsze; Wiersze tatrzańskie, Warszawa 1984
Przypisy
- ↑ a b Kurek 1978 ↓, s. 7-8.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 152.
- ↑ a b Kurek 1978 ↓, s. 95-99.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 146.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 102-116.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 117, 153.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 311.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 199-201.
- ↑ a b Kurek 1978 ↓, s. 221-222.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 227-229.
- ↑ a b c Kurek 1978 ↓, s. 154-155.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 250, 267.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 277.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 255, 273-278.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298.
- ↑ a b Kurek 1978 ↓, s. 288-289.
- ↑ Kurek 1978 ↓, s. 330.
- ↑ a b c Kurek 1978 ↓, s. 65-67.
- ↑ Beata Firek. Grypa szaleje w Naprawie.... „Naprawska Jesień (bezpłatny dodatek Gazety Krakowskiej)”. 4 października 2006. s. 4.
- ↑ Dom pisarza Jalu Kurka przeniesiony; stał przy wjeździe do tunelu na Zakopiance , dzieje.pl (pol.).
- ↑ Kurek Jalu, Encyklopedia PWN .
Bibliografia
- Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon. Tower Press, 2000, s. 226.
- Jalu Kurek: Mój Kraków. Wyd. IV poszerzone. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1978.