Bu yazımızda çeşitli alanlarda ilgi ve tartışma konusu olan Yağnupça konusuna değineceğiz. Yağnupça günümüz toplumundaki önemi ve etkisi nedeniyle uzmanların ve kamuoyunun dikkatini çekti. Tarih boyunca Yağnupça, diğerlerinin yanı sıra sosyal, kültürel, teknolojik, politik, ekonomik olmak üzere farklı yönlerde temel bir rol oynamıştır. Bu yazıda, bu konuda kapsamlı ve zenginleştirici bir vizyon sağlamak amacıyla Yağnupça ile ilgili çeşitli boyutları ve bakış açılarını inceleyeceğiz.
Yağnupça | |
---|---|
yaɣnobī́ zivók, йағнобӣ зивок | |
Ana dili olanlar | Tacikistan ve Orta Asya |
Dil ailesi | |
Yazı sistemi | Kiril alfabesi |
Dil kodları | |
ISO 639-2 | yai |
ISO 639-3 | yagn1238 |
Yağnupça, Yağnuplar tarafından Tacikistan'ın batısında Yağnup Vadisi ve çevresinde konuşulan Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri grubunda bulunan Doğu İran koluna bağlı bir dildir. M.Ö. 1000 ile M.S. 1000 yılları arasında bölgede konuşulan Soğdcanın doğrudan kalıntısı olduğu düşünülmektedir. Buna bağlı olarak akademik kaynaklarda Neo-Sogdian (Yeni Soğdca) olarak da adlandırılmaktadır. Ergatif özelliğe sahip İran dillerinden biridir.
Günümüzde 12.500 konuşanı olduğu düşünülen Yağnupça, Yağnup Vadisi boyunca Zaferabad, Zumend, Kuktepa, Duşanbe şehirleri ve çevre yerlerde yaşayan Yağnup topluluğu tarafından konuşulmaktadır.
Temel doğu ve batı olmak üzere olarak iki ana lehçesi bulunmaktadır. Lehçeler arasındaki temel ayırım fonetik farklılıktır. Bu fonetik ayırım, lehçeler arası t-s ve ay-e ayırımları olarak ortaya çıkmaktadır. Örneğin Soğdcadan alınan gün anlamına gelen 'mēθ' sözcüğü batı lehçesinde 'met' doğu lehçesinde 'mes', üç anlamına gelen 'θr' batıda 'tira', doğuda lehçesinde 'saráy' olarak telaffuz edilmektedir. Diğer yandan batı lehçesindeki 'ay' doğuda 'e' olmaktadır. Ot anlamına gelen Soğdcadan alınan 'wiş' sözcüğü batı diyalektinde 'wayş', doğu diyaletkinde 'weş' olarak telaffuz edilmektedir.