W dzisiejszym świecie Warzucha polska to temat, który przyciąga uwagę i zainteresowanie dużej liczby ludzi na całym świecie. Niezależnie od tego, czy ze względu na swoje znaczenie historyczne, wpływ na współczesne społeczeństwo czy wpływ na kulturę popularną, Warzucha polska stał się wszędzie powracającym tematem rozmów. Od debat politycznych po dyskusje akademickie, Warzucha polska nadal jest gorącym tematem, który wywołuje emocje, opinie i refleksje we wszystkich sferach życia. Ze znaczeniem przekraczającym granice, Warzucha polska w dalszym ciągu pozostaje przedmiotem zainteresowania osób w każdym wieku i o każdym pochodzeniu, konsolidując się jako temat, który nadal budzi zainteresowanie i debatę.
Warzucha polska na źródlisku Centurii | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
warzucha polska | ||
Nazwa systematyczna | |||
Cochlearia polonica A. Fröhl. Posl. Polsk. Pl. Polon. Exsicc., ser. 2, 3: 11 (1936) | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ) | |||
Warzucha polska (Cochlearia polonica A.Fröhl.) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych.
Warzucha polska jest endemitem polskim, powstałym skokowo w wyniku poliploidyzacji diploidalnego taksonu wyjściowego. Najbardziej zbliżonym, uważanym za takson wyjściowy jest warzucha pirenejska Cochlearia pyrenaica DC. (2n=6). W wyniku heksaploidyzacji u warzuchy polskiej zwielokrotniła się liczba chromosomów do 2n=36.
W Czerwonej Księdze Ukrainy jako Cochlearia polonica A.Fröhl. podany został takson warzuchy stwierdzony na źródliskowych obszarach górnego Bugu. Status taksonomiczny tego taksonu został zweryfikowany po badaniach kariologicznych, w wyniku których ustalono, że jest to jednak warzucha pirenejska. Spokrewnionym z warzuchą pirenejską i podobnie jak warzucha polska taksonem heksaploidalnym jest warzucha bawarska Cochlearia bavarica (2n=36), jednak różni się morfologicznie od tego endemitu i powstała odmiennie – w wyniku hybrydyzacji warzuchy lekarskiej C. officinalis i warzuchy pirenejskiej.
Warzucha polska rosła kiedyś jedynie w rejonie Pustyni Błędowskiej i Olkusza na obszarach źródliskowych i w górnym biegu strumienia Biała (i jego dopływów: Kręta, Mylna, Leśna), stanowiącego lewy dopływ Białej Przemszy, a także w pobliskiej Sztolni Ponikowskiej. Cały obszar jej pierwotnego występowania wynosił kilka kilometrów kwadratowych.
Z powodu działalności górniczej (prowadzonej przez Kopalnię Piasku Podsadzkowego Maczki-Bór na polu wydobywczym „Pomorzany”) nastąpiło osuszenie tych terenów, w wyniku czego stanowiska naturalne zanikły. Roślina jednak w porę została przeniesiona na stanowiska zastępcze w regionie. Najsilniejsza populacja utrzymuje się na źródliskach strumienia Centuria (prawobrzeżny dopływ Białej Przemszy) w pobliżu wsi Hutki-Kanki, na stanowisku zastępczym utworzonym w 1970 roku. Z co najmniej kilkunastu prób introdukcji (do 2010 roku), w tym także poza Wyżyną Śląsko-Krakowską, większość kończyła się niepowodzeniem – rośliny na nowych miejscach utrzymywały się tylko przez kilka lat. W pierwszej dekadzie XXI wieku warzucha rosła m.in. na źródliskach Wiercicy koło Złotego Potoku oraz (od 1992 roku) w rezerwacie Kępina na Rajecznicy koło Ołudzy. W 2023, poza źródliskami Centurii, utrzymywała się nielicznie na źródliskach Rajecznicy oraz dość licznie na utworzonym w 2010 roku stanowisku w Kroczycach Jeziorkach.
Roślina objęta w Polsce ochroną ścisłą. Chroniona jest także konwencją berneńską i dyrektywą siedliskową. Ze względu na zagrożenie naturalnych stanowisk wskutek obniżenia się wód gruntowych i wyschnięcia źródeł, w 1970 roku kilkanaście roślin z zamierającego stanowiska naturalnego przeniesiono na stanowiska zastępcze o podobnych warunkach (ochrona ex situ). Roślina zadomowiła się na stanowiskach zastępczych i rośnie na nich do dziś. Zagrożeniem dla rośliny na tych stanowiskach jest zmniejszanie się zasobów wodnych w okolicy tych siedlisk. Ze względu na niewielkie obszary zajmowanych siedlisk, groźne są nawet niewielkie zaburzenia, jak penetracja stanowiska przez buchtujące dziki czy quady.
Kategorie zagrożenia gatunku: