Wał Pomorski
Dziś temat Wał Pomorski jest niezwykle ważny i przykuł uwagę milionów ludzi na całym świecie. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, jego dzisiejsze znaczenie, czy po prostu ze względu na swoją fascynującą historię, Wał Pomorski stał się tematem ciągłej debaty. Od samego początku po możliwe konsekwencje w przyszłości Wał Pomorski okazał się ekscytującym tematem, który zasługuje na dogłębne zbadanie. W tym artykule zagłębimy się w różne aspekty Wał Pomorski, analizując jego pochodzenie, ewolucję i możliwe przyszłe scenariusze.
 Pozostałości umocnień Wału Pomorskiego (Zdbice) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Lokalizacja | |
| Typ | |
| Data budowy |
1931–1937 |
| Data opuszczenia |
1945 |
| Bitwy | |
| Wydarzenia | |
Wał Pomorski (właśc. niem. Pommernstellung) – część systemu umocnień wschodniej granicy III Rzeszy, powiązana na południu z Międzyrzeckim Rejonem Umocnionym i z linią odrzańską, rozbudowaną na rubieży: Szczecinek, Wałcz, Tuczno, Gorzów Wielkopolski.
Opis umocnień
Planowanie budowy umocnień wzdłuż swojej granicy wschodniej Niemcy rozpoczęli już pod koniec lat dwudziestych. Prace wstępne przy budowie umocnień rozpoczęto w 1930. Ekipy geodezyjne uaktualniające mapy i wytyczające przebieg przyszłych linii obrony na pograniczu Pomorza Zachodniego pojawiły się wiosną 1931. Rok później rozpoczęto budowę około 20 schronów żelbetowych na przejściach w okolicach Strączna, Prusinowa i Strzalin. Równocześnie powstały lekkie stanowiska obserwacyjno-bojowe na przesmyku między jeziorami Zdbiczno i Dobre.
Latem 1934 rozpoczął się nowy etap budowy fortyfikacji wzdłuż całej granicy z Polską. Pozycja główna Wału Pomorskiego biegła od Gorzowa wzdłuż Noteci i Drawy na zachód od Człopy poprzez Strzaliny, Strączno do Wałcza. Następnie linia umocnień wiodła na północ wzdłuż jezior: Łubianka, Smolno, Zdbiczno i Dobre (zachodnie brzegi), docierała do Nadarzyc, a stamtąd kierowała się w stronę Szczecinka, Białego Boru, Polanowa i Darłowa.
Pozycja ta w założeniu twórców miała być tylko tzw. pozycją umocnioną, rozbudowaną pozycją polową osłaniającą rejony koncentracji wojsk i osłaniającą Pomorze Zachodnie w razie uderzenia wojsk polskich. Umocnienia tworzyło kilka rubieży budowanych w różnych okresach i o różnym przeznaczeniu. W 1935 ukończono rozbudowę głównej pozycji, opartej o naturalne przeszkody terenowe, wielkie kompleksy leśne, tereny bagniste, rzeki, jeziora, zapory wodne (Grudna, Jastrowie) oraz sztuczne kanały. W 1936 rozpoczęto budowę bunkrów wzdłuż północnych zboczy pradoliny Noteci i toru kolejowego Krzyż-Gorzów Wlkp. Do 1937 zrealizowano budowę fortyfikacji od Gorzowa Wlkp. na południu, aż do okolic Białego Boru i Polanowa (południowy brzeg Jeziora Bobięcińskiego Wielkiego). Dalej Wał Pomorski miał być tylko tzw. odcinkiem mobilizacyjnym wzmacnianym fortyfikacją polową na wypadek wojny i biegł w stronę Darłówka, gdzie miał stykać się z Bałtykiem.
Na zachód od Nadarzyc wał ciągnął się wzdłuż brzegów jeziora: Dobre, Zdbiczno, Smolno, Lubianki i obejmowała miejscowości Wałcz i Tuczno. W celu zamknięcia kierunku na Kołobrzeg i utworzenia podstawy wyjściowej do ewentualnych przeciwuderzeń w skrzydło wojsk, które przełamałyby pozycję główną w 1944 zbudowano pozycję ryglową na rubieży: Nadarzyce, Wierzchowo, Żabin, Żeńsko, Orla, Łowicz Wałecki, Kalisz Pomorski. W tym samym roku przed frontem pozycji głównej rozbudowano pas przesłaniania wzdłuż brzegu rzeki Gwdy i północnego brzegu Noteci. Do pasa tego włączono umocnione miejscowości: Podgaje, Jastrowie, Ptuszę i pasmo wzgórz nad Gwdą. Główna pozycja składała się z systemu żelbetowych schronów rozmieszczonych zespołami. Najwięcej schronów było w rejonie Nadarzyc i w wąskich przesmykach między jeziorami. Schrony w rejonie Nadarzyc, Wałcza i Strzalin posiadały kilka podziemnych kondygnacji (do 15 m), ściany o grubości nawet ponad 200 cm i stropy o grubości ok. 190 cm. Każdy z tych schronów uzbrojony był w dwa działka obrotowe, trzy karabiny maszynowe, wyrzutnie granatów i peryskop. Wewnątrz znajdowały się pomieszczenia dla około setki żołnierzy. Schrony były połączone systemem polowych fortyfikacji, starannie zamaskowane, a ich przedpole uzbrojone było w pola minowe, zasieki, płoty i przeszkody przeciwczołgowe.
Wykorzystanie bojowe
W 1945 w pasie natarcia 1. Armii WP były trzy główne rubieże obronne. Pierwsza, nazywana przez dowództwo niemieckie „Pommernstellung – d1”, była najbardziej rozbudowana i przebiegała wzdłuż linii: Słupsk, Szczecinek, Krągi, Dudylany, Nadarzyce, zachodni brzeg jezior – Dobre, Zdbiczno, Smolno i Lubianka; dochodziła do Wałcza, stąd linia schronów biegła wzdłuż zachodniego brzegu Drawy do rygla na północnym brzegu Noteci. Na obszarze tym rozbudowano system żelbetowych i drewniano-ziemnych schronów wyposażonych w kopuły pancerne i uzbrojonych w ciężkie karabiny maszynowe. Właściwą budowę tych umocnień Niemcy rozpoczęli w 1934, od 1944 rozbudowywano dodatkowe umocnienia zarówno betonowe, jak i ziemne. Schrony zostały połączone rowami ciągłymi i okopami, a poszczególne miejscowości przekształcone w punkty oporu. Druga rubież, nazwana przez Niemców „Pommersche Seenstellung – d2”, przebiegała od twierdzy Kołobrzeg przez Karlino, Połczyn-Zdrój, Złocieniec, Drawno, Pełczyce, Gorzów Wlkp. Rubież ta nie została w pełni rozbudowana pod względem inżynieryjnym. Gotowe były samodzielne punkty oporu i zapory przeciwpancerne. Trzecia rubież, nazwana „Oder-Stellung”, rozciągała się wzdłuż Odry i składała się z umocnień typu polowo-fortyfikacyjnego. Była to główna linia oporu ze względu na naturalne walory obronne (szeroka i głęboka przeszkoda wodna). W pasie działania 1. Armii Wojska Polskiego rubieże obrony obsadzone zostały jednostkami 15. dywizji grenadierów SS „Lettland” i innych wchodzących w skład 10. Korpusu SS i Grupy Korpuśnej „Tettau”, które 7 marca 1945 zostały rozbite przez jednostki 1. Armii Wojska Polskiego i część sił 1. armii pancernej gwardii oraz 3. armii uderzeniowej.
Zobacz też
- Muzeum Walk o Wał Pomorski
- Skansen bojowy 1 Armii Wojska Polskiego w Zdbicach
- Operacja wiślańsko-odrzańska
- Przełamanie Wału Pomorskiego
Przypisy
- ↑ a b c Toczewski 2010 ↓, s. 45.
- ↑ Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, pod red. Wacława Jurgielewicza, s. 511–512; Z dziejów oręża polskiego i walki o postęp społeczny, cz. II, pod red. Czesława Czarnogórskiego, et al., s. 444; Antoni Jasiński, Przełamanie Wału Pomorskiego, s. 75.
- ↑ Historia Drugiej Wojny Światowej 1939-1945, tom X, pod red. Dmitrija Ustinowa, et al., s. 180; Ryszard Majewski, Waffen SS mity i rzeczywistość, s. 251, 284, 286.
Bibliografia
- Andrzej Toczewski: Bitwa o Odrę w 1945 roku. Zielona Góra: Muzeum Ziemi Lubuskie, 2010, s. 45. ISBN 978-83-88426-61-2.
- Jasiński Antoni, Przełamanie Wału Pomorskiego, Warszawa 1958.
- Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, pod red. nauk. Wacława Jurgielewicza, Warszawa 1973.
- Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1965
- Z dziejów oręża polskiego i walki o postęp społeczny, tom II, pod red. Czesława Czarnogórskiego, et al., wyd. MON.
- Ryszard Majewski, Waffen SS mity i rzeczywistość, Wrocław 1977.