Poalej Syjon
We współczesnym świecie Poalej Syjon staje się coraz bardziej istotne. Niezależnie od tego, czy na poziomie osobistym, zawodowym, politycznym czy kulturowym, Poalej Syjon nabrał znaczenia, którego nie można przeoczyć. W tym artykule szczegółowo zbadamy różne aspekty związane z Poalej Syjon, od jego wpływu na nasze codzienne życie po wpływ na społeczeństwo jako całość. Przeanalizujemy wyzwania i możliwości, jakie stwarza Poalej Syjon, a także możliwe rozwiązania i strategie, aby im sprostać. Artykuł ten, stosując podejście multidyscyplinarne, stara się przedstawić wszechstronną wizję Poalej Syjon i jego roli we współczesnym świecie.
| |
| Data założenia |
1906 |
|---|---|
| Data rozwiązania |
2 lutego 1950 |
| Ideologia polityczna | |
| Liczba członków |
ok. 20 000 (po 1945) |
Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza „Poalej Syjon” (z hebr. פועלי ציון Robotnicy Syjonu; jid. Jidisze Socjalistisz-Demokratisze Arbeter Partaj „Poalej Cion”) – żydowska partia socjalistyczno-syjonistyczna działająca w Polsce w latach 1906–1950.
Historia
Początki
Pierwsze koła syjonistów noszących nazwę Poalej Syjon zaczęły powstawać niezależnie od siebie w Rosji już pod koniec XIX wieku, m.in. w latach 1901–1903 powstały takie stowarzyszenia w Odessie, Wilnie, Warszawie i Witebsku. W 1905 roku miał miejsce pierwszy nielegalny zjazd żydowskich syjonistycznych socjalistów w Ciechocinku. Założono wówczas rosyjski Związek Socjalistów Żydowskich. W tym czasie niezależne od siebie organizacje noszące nazwę Poalej Syjon powstawały również w USA, Argentynie, Rumunii i Palestynie.
Partia Poalej Syjon została założona w 1906 roku na zjeździe w Połtawie (w ówczesnym zaborze rosyjskim) przez Dow Bera Borochowa. W jej skład wszedł także polski Związek Poalej Syjon, utworzony rok wcześniej. Zachował on wewnątrz organizacji szeroką autonomię. W 1907 roku w Hadze powołano Światową Federację Poalej Syjon. Po kilku latach miała również duże wpływy w miastach zaboru austriackiego. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku partia została formalnie zalegalizowana. Jednocześnie zaczął się proces zjednoczeniowy poszczególnych organizacji: Poalej Syjon połączyła się z Poalej Syjon Zachodniej Galicji. W 1921 roku natomiast nastąpiło zjednoczenie z organizacją socjalistyczną Poalej Syjon z Galicji Wschodniej.
Rozłam
W 1920 roku podczas zjazdu w Wiedniu doszło do rozłamu; oderwała się radykalna, prokomunistyczna mniejszość tworząc odrębną partię pod nazwą Poalej Syjon – Lewica, która nie przystąpiła do Światowej Organizacji Syjonistycznej (jak to było w przypadku Poalej Syjon).
Poalej Syjon – Lewica
_25.JPG)
Ci działacze Poalej Syjon, którzy na V konferencji Światowego Związku Poalej Syjon w Wiedniu nie opowiedzieli się za zerwaniem kontaktów biura organizacji z III Międzynarodówką, utworzyli Poalej Syjon – Lewicę. Grupa ta była szczególnie silna w Polsce, gdzie opowiadała się za zacieśnianiem więzów łączących polskich Żydów o socjalistycznych poglądach ze światowym ruchem rewolucyjnym. Jednocześnie jej członkowie postulowali uspołecznienie środków produkcji, budowę ustroju socjalistycznego, konieczność wsparcia emigracji żydowskiej do Palestyny i stworzenia tam socjalistycznego państwa żydowskiego. W Polsce tymczasem pragnęli utworzenia autonomicznych instytucji żydowskich, wyłączenia spraw wyznaniowych spod kompetencji gmin i uznania języka jidysz za narodowy język polskich Żydów.
Od tej lewicowej grupy w latach 1920–1923 oddzieliła się część bardziej umiarkowanych działaczy, którzy utworzyli Poalej Syjon – Prawicę. Pozostali postanowili przyłączyć się do Komunistycznej Partii Polski. Jednak w 1924 roku Poalej Syjon – Lewica ponownie oddzieliła się od komunistów. W tym czasie partia zakończyła swe starania o wstąpienie do III Międzynarodówki i przyjęła orientację bardziej syjonistyczną. Od 1937 roku uczestniczyła w Światowych Kongresach Syjonistycznych, a w grudniu tego roku weszła w skład Ligi Pomocy Pracującym w Palestynie.
Wcześniej partia przeszła szereg wewnętrznych zawirowań o podłożu ideologicznym. 24 października 1931 roku część działaczy oraz członkowie Bundu z Galicji Wschodniej stworzyli Ogólnożydowską Partię Pracy. W tym czasie Poalej Syjon – Lewica była doskonale zorganizowana w największych ośrodkach przemysłowych, głównie w Warszawie i Łodzi, gdzie szczególnie dobrze widoczna była jej działalność w strukturach związków zawodowych.
Główni przedwojenni działacze Poalej Syjon – Lewicy to: Antoni Buchsbaum, Józef Kenner, Icchok Lew, Józef Rosen, Szachno Sagan, Jaakow Zerubawel, Lew Holenderski, Marc Jarblum.
Poalej Syjon – Prawica
Ugrupowanie to propagowało umiarkowane poglądy socjalistyczne. W 1920 roku część delegatów, głównie z USA, Palestyny i Wielkiej Brytanii, opowiedziała się przeciwko wstąpieniu partii do III Międzynarodówki. W 1922 roku powołano Poalej Syjon – Prawicę jako osobną partię. Początkowo w Polsce cieszyła się ona ograniczonym poparciem, co wpłynęło na podjęcie decyzji o połączeniu z Ceirej Syjon (1923 rok), Dror (październik 1925), Syjonistami – Socjalistami (1926 rok). Te tendencje unifikacyjne doprowadziły ostatecznie do połączenia Centralnych Komitetów Światowej Organizacji Hitachdut i Poalej Syjon – Prawicy. Konsekwencją tego było powstanie w 1933 roku Zjednoczonej Partii Syjonistyczno-Socjalistycznej „Hitachdut – Poalej Syjon”. Jednocześnie zachowano odrębność organizacji partyjnych na terenach byłej Kongresówki.
Poalej Syjon – Prawica należała do Światowej Organizacji Syjonistycznej i Ligi Pomocy Pracującym w Palestynie. Główne założenia programowe w okresie międzywojennym:
- autonomia kulturalna i narodowa świeckiej gminy żydowskiej,
- uznawanie przewagi języka hebrajskiego w Palestynie, a w Polsce – jidysz,
- opozycyjny stosunek do rządów sanacyjnych w Polsce, choć partia skupiała się przede wszystkim na działalności pośród swojego żydowskiego elektoratu, a w mniejszym stopniu decydowała się na udział w bieżącym życiu politycznym II RP.
II wojna światowa
Podczas II wojny światowej Poalej Syjon działała w getcie warszawskim w ramach Bloku Antyfaszystowskiego. Uczestniczono w tajnym życiu politycznym i ruchu oporu w innych gettach. Najbardziej aktywne były organizacje młodzieżowe, które organizowały opór cywilny i następnie zbrojny.
W 1942 zarówno Poalej Syjon – Lewica, jak i Prawica weszły w skład Żydowskiego Komitetu Narodowego działającego w getcie warszawskim.
Po zakończeniu wojny partia działała w ramach Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, prowadząc pracę nad odbudową żydowskiego życia w Polsce, wspierając emigrację do Palestyny, a także zakładając kibuce.
Ponowne zjednoczenie
W 1947 r. na żydowskiej scenie politycznej doszło do dwóch znaczących zmian. W październiku doszło do zjednoczenia Poalej Syjon Prawicy i Poalej Syjon Lewicy w jedną partię o nazwie Zjednoczona Partia Żydowska Poalej Syjon. Podczas gdy tworzył się sojusz stronnictw poalejsyjonistycznych w szeregach Poalej Syjon Prawicy doszło do rozłamu. Niewielka część działaczy partii, tacy jak: Leon Szeftel oraz Józef Sack, niechętni sojuszowi z Poalej Syjon Lewicą odeszli z partii i połączyli się z Hitachdut tworząc 17 lipca 1947 r. Syjonistyczno-Socjalistyczną Partię Robotniczą Poalej Syjon-Hitachdut.
Oddziały Zjednoczonej Partii Żydowskie Poalej Syjon działały w ponad 60 miastach, utrzymywały 45 świetlic, 25 kuchni ludowych oraz 12 klubów sportowych. Partia posiadała ponad 20 spółdzielni produkcyjnych i kibuców.
Na przełomie 1949/1950 partie żydowskie, w tym te odwołujące się do idei Poalej Syjon zostały rozwiązana. Jednym z wielu powodów była emigracja większości członków do Izraela.
Program
Poalej Syjon reprezentowała idee syjonistyczne i socjalistyczne. Głównym celem była budowa socjalistycznego i bezklasowego państwa żydowskiego w Palestynie oraz wprowadzenie autonomii kulturalnej i narodowej w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, gdzie zamieszkiwała największa diaspora żydowska.
W Polsce Poalej Syjon walczył z dyskryminacją Żydów, o poprawę ich sytuacji materialnej i prawa pracownicze. Prowadzono liczne szkolenia dla przyszłych osadników w Palestynie, a także wspierano świecką kulturę tworzoną w języku hebrajskim.
Przypisy
- ↑ Przebieg wyborów - Mniejszość żydowska w parlamencie II Rzeczypospolitej : (1922-1939) , 9lib.org (pol.).
- ↑ Henryk Prajs , TRANS.HISTORY, 3 marca 2018 (pol.).
- ↑ Żydzi w II RP - historia - UMCS , StuDocu (pol.).
- ↑ Marc Jarblum, Socialist Zionist Leader, Dies at 85 , Jewish Telegraphic Agency (ang.).
- ↑ Żydowski Komitet Narodowy (ŻKN). Polski Słownik Judaistyczny. . .
- ↑ D. Flisiak, Wybrane materiały ideologiczne i propagandowe Syjonistyczno-Socjalistycznej Partii Robotniczej Poalej Syjon-Hitachdut. Przyczynek do badań nad lewicą syjonistyczną w pierwszych latach powojennej Polski (1944/45-1949/50), Chrzan 2021, s. 17-18, 24.
Bibliografia
- Dominik Flisiak, Wybrane materiały ideologiczne i propagandowe Syjonistyczno-Socjalistycznej Partii Robotniczej Poalej Syjon-Hitachdut. Przyczynek do badań nad lewicą syjonistyczną w pierwszych latach powojennej Polski (1944/45-1949/50), Chrzan 2021.
- Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, Zofia Borzymińska (oprac.), Rafał Żebrowski (oprac.), Natalia Aleksiun, t. 2, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, ISBN 83-7255-175-8, OCLC 749332505.
- Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska: Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2000. ISBN 83-02-07813-1.
Linki zewnętrzne
- Proletariusze Syjonu. Burzliwa historia socjalistycznego syjonizmu
- Hasło Poalej Syjon na portalu Wirtualny Sztetl
