Kolorado (stan)
W dzisiejszym świecie Kolorado (stan) stał się tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu szerokiego spektrum ludzi. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, znaczenie historyczne czy wpływ na różne obszary, Kolorado (stan) przyciąga uwagę i ciekawość osób w każdym wieku i o każdym zawodzie. Przez lata Kolorado (stan) był przedmiotem debat, analiz i badań, generując ogromną ilość informacji i opinii na jego temat. W tym artykule zbadamy różne aspekty, perspektywy i możliwe implikacje Kolorado (stan), przedstawiając jego znaczenie z różnych perspektyw i oferując kompleksowe spojrzenie na temat.
| stan | |||||
| 38. stan od 1 sierpnia 1876 | |||||
 Kapitol stanu Kolorado | |||||
| |||||
| Hymn: | |||||
| Dewiza: Nil sine numine | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-CO | ||||
| Gubernator |
Jared Polis (D) | ||||
| Powierzchnia |
269 837 km² | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
21,4 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Kolorado (ang. Colorado, wym. ⓘ/kɒləˈrɑːdoʊ/) – stan w środkowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych.
Na północy graniczy z Wyoming i Nebraską, na wschodzie z Kansas, na południu z Oklahomą i Nowym Meksykiem, a na zachodzie z Utah. Kolorado jest jednym z trzech stanów USA niemających naturalnych granic. Wyznaczają je: długość i szerokość geograficzna, a tym samym Kolorado ma kształt czworoboku. Nazwa stanu pochodzi od nazwy rzeki Kolorado; słowo colorado oznacza w języku hiszpańskim „zabarwiony”.
Kolorado jest najwyżej położonym stanem USA ze średnią wysokością 2091 m n.p.m. Największy obszar metropolitalny Denver–Aurora–Lakewood liczy blisko 3 mln mieszkańców i jest dziewiętnastym co do wielkości w Stanach Zjednoczonych.
Symbole stanu
- Dewiza: Nil sine numine (Nic bez opatrzności Boskiej)
- Przydomek: The Centennial State (Stan Stulecia)
Kolorado zostało nazwane Stanem Stulecia, ponieważ w 1876 roku stało się 38. stanem, 100 lat po podpisaniu przez ojców założycieli Deklaracji Niepodległości.
Historia
Pierwotnie ziemie tego regionu były zamieszkiwane przez Indian, którzy przybyli do Kolorado wraz z końcem epoki lodowcowej. Najstarsze artefakty należące do pierwszych Indian datowane są na 11 200 lat p.n.e. Na początku XVIII wieku tereny dzisiejszego stanu Kolorado zostały opanowane przez Hiszpanów. W 1803 roku północno-wschodnia część dzisiejszego stanu została zakupiona od Francji, jako część francuskiej Luizjany. W 1848 roku południowa i zachodnia część stała się terytorium Stanów Zjednoczonych po wojnie amerykańsko-meksykańskiej. W roku 1858 odkryto złoża złota. W latach 1864–1870 trwały wojny z Indianami.
W 2012 roku Kolorado, razem ze stanem Waszyngton stały się pierwszymi stanami, które zalegalizowały marihuanę do użytku rekreacyjnego.
Geografia
.jpg)
Kolorado jest wyżynno-górzystym stanem, którego średnia wysokość nad poziomem morza przekracza 2000 m. Jest też jedynym stanem, którego cała powierzchnia leży powyżej 1000 m n.p.m. Trzy czwarte powierzchni stanu to tereny wyżynne i wybitnie górzyste, obszary te leżą powyżej 1500–2000 m n.p.m. Jedynie wschodnia część jest płaska. Najwyższy szczyt Kolorado, Mount Elbert, wznosi się na 4399 m n.p.m. Zachodnią część stanu zajmują Góry Skaliste i Wyżyna Kolorado, wschodnią – obszar Wielkich Równin.
Kolorado znajduje się w strefie klimatu podzwrotnikowego kontynentalnego suchego z dużymi różnicami temperatur dnia i nocy. W górach występuje wielopiętrowość klimatyczna. Opady są niskie i wynoszą średnio od 380 do 630 mm rocznie. Wyższe opady występują w górach. Warto tu jednak zwrócić uwagę na lokalne różnice związane z ukształtowaniem terenu, gdzie górskie doliny są miejscami relatywnie suchymi. Zimy w Kolorado są śnieżne i mroźne. Lata zaś, z pominięciem obszarów górskich, są gorące i suche. W zachodniej części stanu temperatury wynoszą od 16 °C do 21 °C latem, choć mogą być wyższe (zależy to od wysokości nad poziomem morza oraz miejsca). W wysokich partiach gór panuje alpejski lub wręcz arktyczny klimat, co jest związane ze znacznymi wysokościami (powyżej 3000 m n.p.m.). Wschodnia część Kolorado cechuje się ekstremami termicznymi, gdzie zimą średnie wartości termiczne wynoszą kilka stopni poniżej zera, ale mogą obniżyć się do wartości od –18 °C do –23 °C. Lata są upalne, powyżej 30 °C, temperatury rzędu 35–38 °C nie należą do rzadkości. Taki rozkład temperatur związany jest z rzeźbą terenu Ameryki Północnej, co wiąże się z napływem mas powietrza – mroźnych, arktycznych zimą i gorących zwrotnikowych latem. Najwyższą temperaturę w Kolorado zanotowano 11 lipca 1888 roku i wynosiła ona 48 °C. Najniższa zanotowana temperatura z dnia 1 lutego 1985 roku wynosiła –61 °C.
Ze stanu Kolorado, a dokładnie z wysokiego pasma Gór Skalistych, wypływają większe rzeki Stanów Zjednoczonych. Są to Rio Colorado, czyli rzeka Kolorado, i Rio Grande, a także liczne dopływy Missisipi, jak rzeka Arkansas. Tym samym stan Kolorado należy do dwóch zlewisk: Oceanu Spokojnego i Zatoki Meksykańskiej (Ocean Atlantycki). W górach liczne są polodowcowe jeziora.
Roślinność zróżnicowana ze względu na rzeźbę terenu. W górach rosną lasy iglaste i wysokogórskie łąki, zaś na wschodzie suche prerie, w większości zastąpione przez pola uprawne i łąki. W południowo-zachodniej części stanu występują obszary półpustynne.
- Liczba hrabstw: 64
- Największe hrabstwo: Las Animas
- Parki narodowe:
- Parki stanowe: 58
- Narodowe pomniki Stanów Zjednoczonych: 7
- National Recreation Area: 2
- National Wildlife Refuge: 8
- Szlaki historyczne
Miasta
Na terenie stanu Kolorado znajdują się 272 miasta (city lub town), w tym 13 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 51 powyżej 10 000 mieszkańców, a 150 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.).
Lista miast zamieszkanych przez 5000 lub więcej osób (2021 r.):
- Denver (711 463)
- Colorado Springs (483 956)
- Aurora (389 347)
- Fort Collins (168 538)
- Lakewood (156 605)
- Thornton (142 610)
- Arvada (123 436)
- Westminster (114 561)
- Pueblo (112 368)
- Greeley (109 323)
- Centennial (106 966)
- Boulder (104 175)
- Longmont (100 758)
- Loveland (77 194)
- Castle Rock (76 353)
- Broomfield (75 325)
- Grand Junction (66 964)
- Commerce City (64 287)
- Parker (60 313)
- Littleton (45 191)
- Brighton (40 693)
- Northglenn (37 333)
- Windsor (35 788)
- Englewood (33 516)
- Wheat Ridge (32 722)
- Erie (31 686)
- Lafayette (31 002)
- Fountain (29 677)
- Evans (22 296)
- Louisville (20 975)
- Montrose (20 648)
- Golden (19 871)
- Durango (19 223)
- Johnstown (18 204)
- Cañon City (17 363)
- Firestone (17 299)
- Frederick (15 761)
- Greenwood Village (15 495)
- Lone Tree (14 206)
- Federal Heights (14 194)
- Sterling (13 739)
- Fruita (13 508)
- Steamboat Springs (13 390)
- Superior (13 271)
- Castle Pines (12 298)
- Wellington (11 722)
- Berthoud (11 717)
- Fort Morgan (11 439)
- Monument (10 859)
- Rifle (10 518)
- Glenwood Springs (10 326)
- Alamosa (9814)
- Severance (9605)
- Delta (9224)
- Craig (8969)
- Cortez (8855)
- Milliken (8696)
- Gypsum (8529)
- Trinidad (8335)
- Fort Lupton (8260)
- Lochbuie (8135)
- Woodland Park (7983)
- Timnath (7839)
- Lamar (7656)
- Eagle (7538)
- La Junta (7298)
- Aspen (6949)
- Gunnison (6695)
- Carbondale (6491)
- Dacono (6487)
- Cherry Hills Village (6353)
- Avon (6058)
- Sheridan (6035)
- Estes Park (5880)
- Eaton (5868)
- Salida (5812)
- Mead (5336)
- Brush (5296)
- Breckenridge (5024)
Demografia
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Kolorado liczy 5 773 714 mieszkańców, co oznacza wzrost o 744 518 (14,8%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,8% populacji, 21,9% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 14,6% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,6% ludności stanu stanowią kobiety.
Język
W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami były:
- język angielski – 83,24%,
- język hiszpański – 11,92%,
- język niemiecki – 0,62%.
Rasy i pochodzenie
Według danych z 2019 roku, 83,7% mieszkańców stanowiła ludność biała (67,5% nie licząc Latynosów), 4,2% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 4,0% miało rasę mieszaną, 3,3% to Azjaci, 1,0% to rdzenna ludność Ameryki, 0,13% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 21,8% ludności stanu.
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (16,7%), meksykańskiego (16,0%), irlandzkiego (10,3%), angielskiego (9,6%) i włoskiego (4,6%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia „amerykańskiego” (230,3 tys.), szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (200,8 tys.), europejskiego (195,9 tys.), francuskiego (159,6 tys.), polskiego (136,4 tys.), szwedzkiego (122,2 tys.), norweskiego (118,9 tys.) i hiszpańskiego (108,9 tys.).
Religie
- chrześcijaństwo – 64%:
- protestanci ewangelikalni – 26% (gł.: bezdenominacyjni, baptyści i zielonoświątkowcy),
- katolicy – 16%,
- protestanci głównego nurtu – 15% (gł.: metodyści, kalwini i luteranie),
- mormoni – 3%,
- historyczni czarni protestanci – 2%,
- pozostali – 2% (w tym: świadkowie Jehowy, prawosławni i irwingianie)
- brak religii – 29% (w tym: 5% agnostycy i 4% ateiści),
- pozostałe religie – 7% (w tym: buddyści, żydzi, muzułmanie, unitarianie uniwersaliści, scjentyści, wyznawcy New Age, hinduiści, bahaiści, sikhowie i taoiści).
Gospodarka
Produkt krajowy brutto Kolorado w 2015 roku osiągnął wartość 288,8 mld USD, co uplasowało stan na 19. miejscu w Stanach Zjednoczonych. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 2,0%, co było wartością ponadprzeciętną w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%). W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku PKB wyniósł 52 975 USD, co uplasowało stan na 16. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577 USD).
Przemysł i bogactwa naturalne
Wiele firm i przedsiębiorstw ma w stanie Kolorado swe siedziby, a najbardziej znane z nich są podane w poniższej tabeli. Główne uprawy rolne to: kukurydza, pszenica, buraki cukrowe, jęczmień, ziemniaki, jabłka, brzoskwinie. Można tu też znaleźć wielkie hodowle bydła, owiec i drobiu. Wydobywa się uran i molibden.
| Największe przedsiębiorstwa mające siedzibę w Kolorado | Gałąź przemysłu |
|---|---|
| Quark Inc. | komputerowy |
| J.D. Edwards | komputerowy |
| Janus Capital Group | usługi inwestycyjne |
| RE/MAX | nieruchomości |
| EchoStar Communications Corporation | elektroniczny, komunikacyjny |
| Newmont Mining | wydobywczy, górnictwo |
| Coors Brewing Company | browarnictwo |
| Vail Resorts | wyciągi narciarskie |
| Aspen Skiing Company | wyciągi narciarskie |
Uczelnie
- Colorado State University
- University of Colorado at Denver
- University of Colorado at Boulder
- University of Northern Colorado
- Colorado College
- University of Denver
- United States Air Force Academy
Przypisy
- ↑ Colorado Department of Personnel & Administration (DPA) Division of Information Technologies (DoIT). . . (ang.).
- ↑ Colorado. Online Etymology Dictionary. . (ang.).
- ↑ Average Elevation of U.S.A States Map , AtlasBig (ang.).
- ↑ Michael Roberts, Metro Denver’s Population Is Up More Than 388,000 in Eight Years , Westword (ang.).
- ↑ a b Casey Leins, 10 Things to Know About Colorado , U.S. News, 2019 .
- ↑ DRI.edu. wrcc.dri.edu. . Western Regional Climate Center. Retrieved October 24, 2006.
- ↑ Record Highest Temperatures by State. National Climatic Data Center, January 1, 2004, 2007-01-11. . .
- ↑ Record Lowest Temperatures by State (PDF). National Climatic Data Center, January 1, 2004. . . (ang.).
- ↑ a b c City and Town Population Totals: 2020-2021. U.S. Census Bureau. . (ang.).
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 , 2020 Census Apportionment Results .
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Colorado; United States , www.census.gov (ang.).
- ↑ Data Center Results , apps.mla.org .
- ↑ a b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) , data.census.gov .
- ↑ Adults in Colorado. Pew Research Center, 2014. .
- ↑ W nawiasie zaznaczono grupy mające ponad 100 tys. członków.
- ↑ W nawiasie zaznaczono grupy mające ponad 50 tys. członków.
- ↑ State Membership Report. The ARDA. .
- ↑ a b Lam Cao and Robert P. Tate: Gross Domestic Product by State, Annual Statistics for. U.S. Bureau of Economic Analysis. . (ang.).
- ↑ Gross Domestic Product by State: Fourth Quarter and Annual 2016. U.S. Bureau of Economic Analysis. . (ang.).
- ↑ Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2016, by state. The Statistics Portal. . (ang.).
Bibliografia
- Encyklopedia geograficzna świata: Ameryka Północna, Wydawnictwo OPRES, Kraków 1997, ISBN 83-85909-20-6.
Linki zewnętrzne
