Kamerun

Republika Kamerunu

Republic of Cameroon
République du Cameroun

Flaga Herb
Dewiza: (fr. – ang.) Paix, Travail, Patrie – Peace, Work, Fatherland (Pokój, Praca, Ojczyzna)
Hymn: Chant de Ralliement (Pieśń zbiórki)
Język urzędowy	francuski, angielski
Stolica	Jaunde
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Paul Biya
Szef rządu	premier Joseph Ngute
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	475 440 km² 1,3%
Liczba ludności (2017)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	24 277 000 53 osób/km²
PKB (2023)  • całkowite   • na osobę	48,63 mld USD 1 700 USD
PKB (PSN) (2023)  • całkowite   • na osobę	133,46 mld dolarów międzynar. 4 665 dolarów międzynar.
Waluta	frank CFA (XAF)
Niepodległość	od Francji i Wielkiej Brytanii 1 stycznia 1960
Religia dominująca	chrześcijaństwo (61%)
Strefa czasowa	UTC +1
Kod ISO 3166	CM
Domena internetowa	.cm
Kod samochodowy	CAM
Kod samolotowy	TJ
Kod telefoniczny	+237
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku

Ten artykuł dotyczy kraju. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Kamerun, Republika Kamerunu (fr. Cameroun, République du Cameroun, ang. Cameroon, Republic of Cameroon) – państwo w środkowej Afryce, nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Nigerią, Czadem, Republiką Środkowoafrykańską, Kongiem, Gabonem i Gwineą Równikową. Kamerun jest członkiem ONZ, Unii Afrykańskiej i innych organizacji międzynarodowych.

Historia

 Osobny artykuł: Historia Kamerunu.

Pod koniec XVIII wieku koczowniczy muzułmański lud Fulbe, pochodzący z Sahelu, podbił tereny Kamerunu, wypierając lub wchłaniając miejscową ludność.

Portugalczycy dotarli do wybrzeży Kamerunu na początku XVI wieku. Ich nieliczne faktorie nadbrzeżne handlowały różnymi towarami, ale głównie niewolnikami. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku powstały pierwsze misje chrześcijańskie.

W roku 1884 Kamerun stał się kolonią niemiecką ze stolicą w Buéa, przeniesioną później do Jaunde. Po I wojnie światowej Kamerun został terytorium mandatowym Ligi Narodów, podzielonym pomiędzy Wielką Brytanię i Francję.

Francuska część kraju uzyskała niepodległość w 1960 r. jako Republika Kamerunu. W lutym 1961 r. przeprowadzono plebiscyt, mający zdecydować o przyszłości części brytyjskiej. W jego wyniku 2/3 terytorium na północy (zamieszkane głównie przez ludność muzułmańską) przyłączono do Nigerii, zaś pozostała część południowa (przeważnie chrześcijańska) przyłączyła się do Republiki Kamerunu, która przekształcona została tym samym w Federacyjną Republikę Kamerunu. Obie części nowej republiki, francuska i brytyjska, uzyskały autonomię. Ahmadou Ahidjo został pierwszym prezydentem kraju. W roku 1966 Ahidjo, działając w oparciu o resorty siłowe, zdelegalizował wszystkie partie polityczne. W 1970 r. stłumił rebelię organizacji UPC (Union of the Peoples of Cameroon). W 1972 wprowadził nową konstytucję, znoszącą federację, a ustanawiającą państwo unitarne.

W roku 1982 Ahidjo zrezygnował z urzędu i został na mocy konstytucji zastąpiony przez premiera Paula Biyę, pochodzącego z ludu Beti-Pahuin. Ahidjo wkrótce pożałował, że Biya został jego następcą, lecz zorganizowany przez jego współpracowników w 1984 zamach stanu nie udał się. Biya wygrał przeprowadzone w 1983 i 1984 r. wybory prezydenckie, w których był jedynym kandydatem. Wielopartyjne wybory w 1992 i 1997 r. wygrała jego partia – CPDM, jednak istniały podejrzenia, iż wyniki zostały sfałszowane.

Ostatnie wybory parlamentarne miały miejsce 22 lipca 2007 roku i ponownie zostały wygrane przez partię Biyi. Wraz z rosnącymi napięciami między chrześcijanami a muzułmanami na północy i pomiędzy anglofonami a frankofonami na południowym zachodzie, w Kamerunie rośnie zagrożenie wojną domową. W 2017 roku anglofońscy separatyści na terenie Regionu Północno-Zachodniego i Regionu Południowo-Zachodniego ogłosili niepodległość Ambazonii.

Pochodzenie nazwy kraju

Nazwa państwa wywodzi się z portugalskiej nazwy rzeki Wouri – Rio de Camarões (pol. Rzeka Krewetek), która w późniejszym okresie została rozciągnięta na cały kraj leżący nad tą rzeką.

Ustrój polityczny

 Osobny artykuł: Ustrój polityczny Kamerunu.

Ustrój polityczny Kamerunu to połączenie demokracji parlamentarnej z systemem prezydenckim. Konstytucja została uchwalona w 1972 roku i znowelizowana w 1995. Władzą ustawodawczą jest liczące 180 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych, jednoizbowe Zgromadzenie Narodowe o 5-letniej kadencji, obradujące trzy razy w roku.

Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 7-letnią kadencję. Prezydent posiada znaczny zasób władzy – może zatwierdzać i wetować ustawy, bez konsultacji z parlamentem powoływać i odwoływać członków rządu, sędziów, szefów przedsiębiorstw państwowych i urzędów centralnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego czele stoi premier mianowany przez prezydenta.

Podział administracyjny

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Kamerunu.

Kamerun dzieli się na 10 regionów (każdy z gubernatorem na czele mianowanym przez prezydenta):

1. Adamawa
2. Centralny
3. Wschodni
4. Dalekiej Północy
5. Nadmorski
6. Północny
7. Północno-Zachodni
8. Zachodni
9. Południowy
10. Południowo-Zachodni

i 58 departamentów (każdy z prefektem na czele):

Ludność

Religie

 Osobny artykuł: Religia w Kamerunie.

Struktura religijna kraju w 2018 roku według The World Factbook:

• katolicyzm – 38,3%,
• protestantyzm – 25,5%,
• islam – 24,4%,
• inni chrześcijanie – 6,9%,
• animizm – 2,2%,
• brak religii – 2,2%,
• inne religie – 0,5%.

Struktura religijna kraju w 2020 roku według The ARDA:

• chrześcijaństwo – 59,7%:
  • katolicyzm – 26,6%,
  • protestantyzm – 22,6% (głównie kalwini),
  • niezależne Kościoły – 6,1%:
    • świadkowie Jehowy – ok. 0,3%,
  • niestowarzyszeni – 4,4%,
• islam – 20,2%,
• tradycyjne religie plemienne – 19%,
• brak religii – 0,79%,
• bahaizm – 0,26%,
• inne religie – 0,1%.

Miasta Kamerunu

 Osobny artykuł: Miasta Kamerunu.

Poniższa lista przedstawia największe miasta Kamerunu:

Duala Jaunde	Lp.	Miasto	Region	Liczba mieszkańców	Garoua Kousséri
	1	Duala	Region Nadmorski	1 338 082
	2	Jaunde	Region Centralny	1 299 369
	3	Garoua	Region Północny	436 899
	4	Kousséri	Region Dalekiej Północy	435 547
	5	Bamenda	Region Północno-Zachodni	393 835
	6	Maroua	Region Dalekiej Północy	319 941
	7	Bafoussam	Region Zachodni	290 768
	8	Mokolo	Region Dalekiej Północy	275 239
	9	Ngaoundéré	Region Adamawa	231 357
	10	Bertoua	Region Wschodni	218 111
	11	Edéa	Region Nadmorski	203 149

Struktura etniczna

Struktura etniczna, 2018

Grupa etniczna	Język	Liczebność w tys.	Procent ludności
Kreole kameruńscy	Język kamtok i francuski	3505	14,2%
Bamileke (9 grup)	Języki bamileke	2838	11,5%
Fulani	Język ful	2515	10,2%
Beti	Język ewondo	1919	7,8%
Bulu	Język bulu	1180	4,8%
Bamum	Język bamum	586	2,4%
Bassa	Język basaa	418	1,7%
Hausa	Język hausa	368	1,5%
Gbaja (3 grupy)	Języki gbaja	222,7	0,9%
Fangowie	Język fang	181	0,73%
Kanuri	Język kanuri	157	0,64%
Bafia	Język bafia	127	0,51%
Igbo	Język igbo	106	0,43%
Pigmeje	Język baka	53	0,21%
Ibibio	Język ibibio	53	0,21%
Francuzi	Język francuski	41	0,17%

Geografia

 Osobny artykuł: Geografia Kamerunu.

Z powierzchnią 475 442 km² Kamerun, co do wielkości, zajmuje 53 miejsce wśród wszystkich państw świata, porównywalnie z Papuą-Nową Gwineą i nieco tylko mniejszym amerykańskim stanem Kalifornia. Kraj położony jest w Środkowej i Zachodniej Afryce nad Zatoką Bonny, częścią Zatoki Gwinejskiej Oceanu Atlantyckiego. Literatura turystyczna określa Kamerun mianem „Afryki w miniaturze” ze względu na różnorodność klimatu: morski, pustynny, górski, tropikalny i sawannowy. Kraj graniczy z Nigerią od zachodu, Czadem od północnego wschodu, z Republiką Środkowoafrykańską od wschodu oraz Gwineą Równikową, Gabonem i z Republiką Konga od południa.

Kamerun dzieli się na pięć stref geograficznych, wyraźnie różniących się od pozostałych zarówno pod względem klimatu, rzeźby powierzchni, jak i wegetacji. Nizina nadbrzeżna sięga 15-150 kilometrów od Zatoki Gwinejskiej w głąb lądu, a jej przeciętna wysokość to 90 m n.p.m. Pas ten, bardzo wilgotny i gorący, z krótką porą suchą, jest gęsto zalesiony tropikalnym lasem deszczowym Południowokameruński płaskowyż wznosi się nad niziną nadbrzeżną na średnią wysokość 650 m n.p.m. Ten region jest również zdominowany przez deszczowe lasy tropikalne, ale ze względu na równowagę pór deszczowych i suchych nie są one tak wilgotne, jak na wybrzeżu.

Nieregularny, przerywany łańcuch gór, wzgórz i płaskowyżów, zwany Pasmem Kameruńskim, rozciąga się od szczytu wulkanu Kamerun na wybrzeżu (najwyższy punkt kraju – 4095 m n.p.m.) prawie po Jezioro Czad na północnym krańcu kraju. Region ten ma klimat umiarkowany, szczególnie na Zachodnim Płaskowyżu, aczkolwiek opady są tu też wysokie. Ziemia należy do najżyźniejszych w Kamerunie, głównie wokół stożków wulkanicznych. Na skutek działalności wulkanicznej w tym regionie powstały jeziora kraterowe. 21 sierpnia 1986 z jednego z nich (Jezioro Nyos) zaczął wydobywać się dwutlenek węgla powodując śmierć 1700-2000 ludzi.

Płaskowyż południowy przekształca się na północy w trawiastą, mocno sfałdowaną Wyżynę Adamawa, stanowiącą barierę oddzielającą południową część kraju od północnej. Wyżyna wznosi się przeciętnie na 1100 m n.p.m., z temperaturami od 22 do 25 °C i znacznymi opadami. Doliny regionu północnego rozciągają się od stoków wyżyny po Jezioro Czad, wznosząc się przeciętnie na 300–350 m n.p.m. Charakterystyczną roślinnością są sawannowe krzewy i trawy. Jest to obszar jałowy, z niewielkimi opadami i wysoką temperaturą.

Kamerun posiada cztery odrębne zlewiska. Głównymi rzekami na południu są Ntem, Nyong, Sanaga i Wouri. Wszystkie płyną w kierunku południowym i uchodzą do Zatoki Gwinejskiej. Dja i Kadéï płyną w kierunku południowo-zachodnim i są dopływami Konga. Na północy kraju rzeka Bénoué płynie na północ i zachód uchodząc do Nigru, zaś Logone uchodzi do Jeziora Czad, u brzegów którego Kamerun styka się z trzema innymi krajami.

Gospodarka

Wartość Produktu Krajowego Brutto na głowę mieszkańca (PKB per capita) w roku 2009 był obliczany na 2253 USD, jeden z najwyższych w Afryce subsaharyjskiej. Eksploatowane są złoża ropy naftowej, boksytów, rudy żelaza oraz drewno. Kamerun eksportuje m.in. kawę, drewno, kakao, banany, aluminium, bawełnę, gumę i bydło. Głównymi rynkami zbytu są Francja, Włochy, Korea Południowa, Hiszpania i Wielka Brytania. Kamerun znajduje się w strefie działania Organizacji dla Harmonizacji Prawa Afrykańskiego (OHADA). Walutą obiegową jest frank CFA. Bezrobocie w roku 2001 sięgało 30% populacji, a trzecia część społeczeństwa żyła poniżej progu ubóstwa obliczanego na 1,25 USD dziennie w roku 2009. Od końca lat osiemdziesiątych XX wieku Kamerun jest objęty programami pomocowymi Banku Światowego i IMF w celu zmniejszenia bezrobocia, prywatyzacji przemysłu i wzrostu gospodarczego. Turystyka, zwłaszcza na wybrzeżu i w okolicach Góry Kamerun zapowiada znaczny wzrost gospodarczy.

Transport

 Osobny artykuł: Transport w Kamerunie.

Transport w Kamerunie przysparza wiele trudności. Drogi są w złym stanie i uzależnione od zmiennej pogody, jako że tylko 10% posiada utwardzone nawierzchnie. Kontrole drogowe służą policji i żandarmerii głównie do wyłudzania łapówek. Linia kolejowa łączy miejscowości Kumba na zachodzie i Bélabo na wschodzie oraz Ngaoundéré na północy. Lotniska międzynarodowe znajdują się w Duali i Jaunde oraz w Garoua. W ujściu rzeki Wouri znajduje się Duala, główny port morski kraju. Duże znaczenie ma też port w Kribi.

Rynek mleka

Mimo wysokiej liczby bydła w Kamerunie, produkcja mleka w Kamerunie jest niezwykle niska (7,5 litra rocznie na mieszkańca, wobec średniej na świecie 45 litrów na mieszkańca) – w 2014 r. na import mleka do kraju wydano prawie 80 mln dolarów.

Siły zbrojne

 Osobny artykuł: Siły Zbrojne Kamerunu.

Stosunki z sąsiednimi krajami układają się generalnie pomyślnie. Wyjątkami jest nierozwiązany konflikt graniczny z Gwineą Równikową. Napływ Kameruńczyków do Gwinei Równikowej, co wiąże się z nadzieją na zatrudnienie przy eksploatacji nowo odkrytych złóż ropy, przyczynił się do wzrostu napięcia. W roku 1999 rządy Kamerunu, Gwinei Równikowej, Nigerii, Wysp św. Tomasza i Książęcej, Gabonu, Konga, Demokratycznej Republiki Konga i Angoli powołały Gulf of Guinea Commission mającą pomagać w rozwiązywaniu problemów, przede wszystkim granicznych, w regionie.

Kamerun dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi. Uzbrojenie sił lądowych składało się w 2014 roku m.in. z 100 opancerzonych pojazdów bojowych, a marynarka wojenna dysponowała 57 okrętami obrony przybrzeża. Siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 15 samolotów transportowych, 11 samolotów szkolno-bojowych oraz 9 śmigłowców.

Wojska kameruńskie w 2014 roku liczyły 14 tys. żołnierzy zawodowych oraz 10 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) kameruńskie siły zbrojne stanowią 97. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 370 mln dolarów (USD).

Przypisy

Bibliografia

• John Mukum Mbaku: Culture and Customs of Cameroon (Culture and Customs of Africa), Greenwood Press, ISBN 1-03-133323-1.
• Aaron Neba: Modern Geography of the Republic of Cameroon, Bamenda, Neba Publishers 1999

Linki zewnętrzne

• Kultura i muzyka Pigmejów Baka z Kamerunu
• Republika Kamerunu
• World Gazetteer
• World Gazetteer