Kalendarium historii Grajewa

W dzisiejszych czasach Kalendarium historii Grajewa to temat, który budzi duże zainteresowanie w społeczeństwie. (Imię osoby) to postać, która przyciągnęła uwagę milionów ludzi na całym świecie. Od szokującego odkrycia po najnowsze osiągnięcia Kalendarium historii Grajewa pozostawił niezatarty ślad w historii. W tym artykule dokładnie przeanalizujemy życie i twórczość Kalendarium historii Grajewa, analizując jego wpływ w różnych obszarach i odkrywając powody, które uczyniły go punktem odniesienia dla przyszłych pokoleń. Dołącz do nas w tej podróży pełnej odkryć i podziwu dla Kalendarium historii Grajewa.

Herb Grajewa

Kalendarium historii Grajewa – wszystkie najistotniejsze daty związane z Grajewem

W Koronie Królestwa Polskiego

1426–1540: przed otrzymaniem praw miejskich

  • 1426, 22 lipca – pierwsza wzmianka o książęcej wsi Grajwa, która otrzymała swą nazwę od jeziora przy sposobności nadania w niej wójtostwa Boguszowi z Lachowstoku (dzisiejszego Lachowa). Wzmianka ta znajduje się w metryce książąt mazowieckich
  • 1434 – nadanie przez księcia Bolesława IV Włościborowi z Osieka 60 włók, zwanych Graywo
  • 1472, 23 listopada – książęca wieś Grajwy została nadana dworzaninowi biskupa płockiego i zarazem księcia mazowieckiego, staroście biskupich dóbr pułtuskich i kuchmistrzowi Janowi z Białowieży (pod Pułtuskiem) herbu Gozdawa, który zaczął pisać się Grajw, a jego potomkowie pisali się Grajewscy
  • 1478, 8 lutego – Jan z Białowieży Grajw wzniósł pierwszy drewniany kościół
  • 1479, 14 lipca – biskup płocki, Kazimierz, utworzył parafię w Grajewie, wydzielając jej terytorium z parafii wąsoskiej
  • 1494 – w Grajwach zaczął tworzyć się nieduży ośrodek handlu i produkcji rzemieślniczej. W tym roku mieszkał tu już zdun i szewc. Liczebność wioski – 24 rodziny
  • 1527 – Grajewo wraz z całą ziemią wiską, po bezpotomnej śmierci księcia mazowieckiego Janusza I, przeszło na stałe pod władzę królów polskich

1540–1795: miasto

Król Polski Zygmunt I Stary – nadawca praw miejskich Grajewa
  • 1540, 12 lipca – król Zygmunt Stary aktem wydanym w Wilnie nadał wsi Grajwy prawa miejskie magdeburskie i podniósł ją do godności miasta
  • 1545 – ustalenie granicy mazowieckiej, litewskiej i pruskiej, a w miejscu ich zetknięcia się pod Boguszami wzniesienie słupa granicznego, który stoi do dzisiaj i jest najstarszym zabytkiem w tej okolicy
  • XVII w. – w jego początkach ustaliła się spolszczona forma dawnej bałtyckiej nazwy Grajewo
  • 1676 – po potopie szwedzkim w Grajewie mieszkało zaledwie 35 osób dorosłych mieszczańskich na czele z burmistrzem oraz 4 osoby żydowskie i 2 szlacheckie
  • 1688 – zbudowano następny kościół, też drewniany
  • 1692 – Grajewo przez małżeństwo córki Jakuba Grajewskiego, podkomorzego wiskiego, marszałka sejmiku wiskiego, ze Stanisławem von Tallem Wilczewskim z Wilczewa na Pomorzu Gdańskim, chorążym wiskim, przeszło w ręce rodu Wilczewskich
  • 1723 – w miejsce spalonego, pobudowano kolejny kościół, również drewniany
  • I poł. XVIII w. – Grajewo i okolice nękają epidemie tyfusu i dżumy
  • 1777 – Grajewo liczy zaledwie 43 domy i 258 mieszkańców
  • 1794 – w okolicy Grajewa rozgrywają się bitwy powstania kościuszkowskiego

Okres zaborów

1795–1869: zabór pruski

1807–1815: w Księstwie Warszawskim

Współczesne wejście główne na cmentarz założony w 1810 roku
  • 1807 – Grajewo zostaje częścią Księstwa Warszawskiego powstałego z części ziem zaboru pruskiego
  • 1810 – założono w Grajewie cmentarz grzebalny w południowej części miasta
  • I poł. XIX w. – zniesienie zależności miast, a więc i Grajewa, od szlachty i oddzielenie miasta od dóbr grajewskich, które obejmowały 4362 morgi, to jest 2442,3 ha w następujących miejscowościach: Grajewo, Konpol, Wilczewo, Sokoły, Tatary, Kosiorowo, Danówko, Uścianki, Aleksandrowo, Mirucie, Wiktorowo, Chmielnik i młyn Cuder
  • 1812, 9 grudnia – Napoleon Bonaparte, po klęsce w Rosji, uciekając na Zachód, zatrzymał się w Grajewie na poczcie (dzisiaj w tym miejscu restauracja, ul. Piłsudskiego)

1815–1914: w Kongresówce

Kaplica grobowa Wilczewskich z 1839 roku
  • 1839 – Wilczewscy pobudowali kaplicę (grób rodzinny) w stylu klasycystycznym na cmentarzu grzebalnym w Grajewie
  • 1862
  • 1863 – w czasie powstania styczniowego w okolicy Grajewa stoczono kilka bitew, w tym jedną większą 12 marca 1864 roku pod Grajewem. W powstaniu tym brał udział mieszkaniec Mieruć Jan Pisowacki, którego grób znajduje się na cmentarzu w Grajewie
  • 1864 – dobra Wilczewskich przez małżeństwo przeszły w ręce Woyczyńskich
  • 1869 – w wyniku represji carskich po powstaniu styczniowym Grajewo utraciło prawa miejskie i liczyło się jako osada wchodząca w skład gminy Bogusze
  • 1871 – uruchomiono połączenie kolejowe z Ełkiem
Dworzec kolejowy z 1873 roku
Kościół Trójcy Przenajświętszej z 1882 roku
  • 1882 – ukończenie budowy obecnego Kościoła Trójcy Przenajświętszej w Grajewie, który wzniesiono na miejscu spalonego w 1878
  • 1882–1890 – powstaje fabryka win Różańskiego, gorzelnia Pawłowskiego, huta szkła Pawłowskiego, fabryka pasów transmisyjnych Pokrojskiego zatrudniająca 52 robotników, przekształcona później w fabrykę taśm gumowych W.L. Hepnera, a po wojnie w pasmantę
  • 1888 – budowa synagogi i łaźni
  • 1894 – na przedłużeniu ulicy Leśnej (dziś Wojska Polskiego) zostały wybudowane koszary 10 pułku dragonów
  • 1895
  • 1896 – oddanie do użytku wieży ciśnień
  • 1898 – konsekracja obecnego Kościoła Trójcy Przenajświętszej w Grajewie
  • 1900 – powstaje Ochotnicza Straż Pożarna

Okupacja podczas I wojny światowej

1918–1939: II Rzeczpospolita

Budynek obecnego Zespołu Szkół Specjalnych z ok. 1920 roku
Pomnik upamiętniający 10-lecie odzyskania niepodległości
  • 1927, 29 września – w rocznicę powstania listopadowego w Stowarzyszeniu Młodzieży Polskiej odbyła się akademia, podczas której wygłoszony został przez księdza odczyt pod tytułem „Powstanie listopadowe”
  • 1928
  • 1929
    • 26 września – w Grajewie przebywał prezydent Ignacy Mościcki. Nadał wtedy sztandar jednostce wojskowej i odwiedził swego kolegę ze studiów, właściciela majątku Bogusze, Stanisława Żelachowskiego
    • odsłonięcie Pomnika Niepodległości
Budynek obecnego Gimnazjum nr 1 z ok. 1931 roku
  • 1931 – oddanie do użytku budynku Szkoły Podstawowej nr 1
  • 1933 – ostateczne rozebranie
  • 1935 – Warmia Grajewo przegrała baraże o grę w piłkarskiej Lidze (obecnej Ekstraklasie) z drużyną Śmigłego Wilno
  • 1937, wrzesień – na zaproszenie LOPiP przy szkole nr 1 przyleciał do Grajewa dr Eugeniusz Przysiecki awionetką RWD-13. Podczas wielkiego zgromadzenia na poligonie wojskowym za miastem dr Przysiecki w 3 lotach powoził 6 wyróżniających się uczniów tej szkoły
  • 1939 – miasto liczyło 10 570 mieszkańców, w tym 3846 Żydów

1939–1945: II wojna światowa

  • 1939
    • 1 września – Niemcy ostrzelali Grajewo, głównie z pociągu pancernego
    • 6/7 września – miasto zostało zajęte przez Niemców
    • 28 września – wojska niemieckie przekazały Grajewo wojskom sowieckim
  • 1940
    • 10 lutego – pierwsza wywózka daleko na północ Związku Radzieckiego, nad Morze Białe. Objęła wojskowych, policję, służbę leśną, inteligencję, osadników wojskowych
    • 13 kwietnia – druga wywózka na Sybir w rejon pierwszej. Objęła rodziny wywiezionych w 1939, urzędników i bogatszych rolników
  • 1941
    • 20–21 czerwca – trzecia wywózka na Sybir w rejon Kazachstanu. Objęła masowo rodziny inteligencji, zamożniejszych rolników, urzędników, kupców, rzemieślników
    • 22 czerwca – wojna niemiecko-rosyjska i wkroczenie do Grajewa wojsk niemieckich. Początek okupacji hitlerowskiej
    • 1941–1944 – w Boguszach znajdował się hitlerowski obóz jeniecki oflag 56 i stalag 373, w których również przetrzymywano polską ludność cywilną. Zginęło w nim z głodu i zimna oraz zostało rozstrzelanych około 30 tysięcy żołnierzy rosyjskich i 460 żołnierzy włoskich oraz setki polskiej ludności cywilnej
    • 7 sierpnia – na cmentarzu żydowskim hitlerowcy rozstrzelali 119 Polaków, Rosjan i Żydów
    • 8 sierpnia – w Grajewie Niemcy utworzyli obóz przejściowy dla ludności cywilnej przy ulicy Powiatowej (dziś Nowickiego), w którym stale przebywało minimum 50 więźniów – Polaków
Zbiorowa mogiła żołnierzy radzieckich poległych w czasie II wojny światowej
Tablica na cmentarzu parafialnym upamiętniająca pomordowanych w 1945 r. mieszkańców Grajewa
  • 1945
    • 20 stycznia – w lesie koło Kosówki Niemcy zamordowali około 300 osób. Przeważnie byli to przedstawiciele miejscowej inteligencji wraz z ich rodzinami
    • 23 stycznia
      • zdobycie Grajewa przez wojska II Frontu Białoruskiego. Zdobyty został cały powiat
      • została zorganizowana Komenda Powiatowa Milicji Obywatelskiej. Funkcję komendanta objął starszy sierżant Aleksy Sidorczuk
      • wybrano Miejską Radę Narodową i Zarząd Miejski. Przewodniczącym został lekarz weterynarii Jan Niczyporowicz, a burmistrzem Antoni Stanisław Rudziński
    • z materiałów Biura Odszkodowań Wojennych wynika, że powiat grajewski w czasie wojny poniósł straty osobowe wyrażające się liczbą 5366 osób; wskutek bezpośrednich działań wojennych zginęły 163 osoby, władze okupacyjne pozbawiły życia 5009 osób, w więzieniach i obozach zginęło 100 osób, na robotach przymusowych 77, w innych okolicznościach 47 osób (włączając obywateli polskich narodowości żydowskiej). Miasto uległo zniszczeniu w ponad 28%
    • 29 stycznia – 14 lutego – powołano miejskie i gminne Rady Narodowe w Szczuczynie, Rajgrodzie, Wąsoszu, Bełdzie, Boguszach (z siedzibą w Grajewie), Prusce, Rudzie, Radziłowie i Białaszewie
    • 25 lutego – powołano Tymczasowy Komitet Powiatowy Polskiej Partii Robotniczej. Pierwszym sekretarzem został Władysław Machina
    • 28 lutego – powstał Komitet Powiatowy PIR. Skład jego tworzyli: Józef Wyłuda, Bazyli Wasiluk, Józef Kobyliński, Władysław Machina
    • 11 marca – powołana została Powiatowa Rada Narodowa. Pierwszym przewodniczącym został Władysław Machina
    • 21 kwietnia – uruchomiono szpital zakaźny
    • 8/9 maja – zgrupowanie oddziałów Armii Krajowej z powiatów grajewskiego i łomżyńskiego pod dowództwem Jana Tabortowskiego „Bruzdy”, Stanisława Marchewki „Ryby” i Franciszka Waszkiewicza „Wichra” opanowało budynki Komendy Powiatowej Milicji i Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Grajewie; zajęto budynek Izby Skarbowej i budynek starostwa. Uwolniono ponad 100 więźniów, zastrzelono 5 lub 6 agentów i 1 funkcjonariusza UB oraz 2 enkawudzistów z Komendantury Wojennej.

W Polsce powojennej

1945–1989: PRL

Miejski Dom Kultury przy ul. Wojska Polskiego
  • 1948
  • 1949, 30 kwietnia – otwarto Dom Kultury
  • 1950
    • marzec – podjęto decyzję o dobudowie dworca kolejowego
    • 15 maja – uruchomiono Stację Pogotowia Ratunkowego. Stacja zatrudniała początkowo tylko jednego felczera, lekarz przyjeżdżał tylko w wyjątkowych wypadkach
    • 10 czerwca – realizując uchwałę o jednolitych organach władzy państwowej sesja PRN wybrała prezydium w składzie: Władysław Wasilewicz – przewodniczący, Józef Tomaszewski – zastępca, Kazimierz Niegowski – sekretarz
  • 1955
    • 1 stycznia – powiat grajewski został podzielony na 26 gromad i 3 miasta
    • 1 września – rozpoczęło działalność Korespondencyjne Liceum Ogólnokształcące w Grajewie, przeniesione z Ełku
  • 1959
    • 22 lipca – na terenie byłego hitlerowskiego obozu jenieckiego we wsi Bogusze odsłonięto pomnik ku czci pomordowanych
    • 13 września – odsłonięto pomnik w lesie Kosówka w miejscu straceń jeńców wojennych
  • 1960
    • 1 maja – odsłonięto tablicę pamiątkową na bloku przy ulicy Nowej 1 w miejscu straceń osób cywilnych
    • 15 grudnia – oddano do użytku budynek Szkoły Podstawowej nr 2 imienia Adama Mickiewicza
  • 1961, 16 stycznia – naukę w Zespole Szkół Specjalnych w budynku przy ulicy Ełckiej rozpoczęło 52 dzieci
  • 1962, 2 listopada – uroczyste otwarcie i oddanie do użytku przebudowanej szosy państwowej GrajewoAugustów
  • 1963 – powstała w Grajewie spółdzielnia mieszkaniowa typu lokatorskiego
  • 1964, 1 września – w Grajewie rozpoczęło działalność Technikum Rolniczo-Łąkarskie
  • 1966, 1 września – oddano do użytku nowe skrzydło budynku Liceum Ogólnokształcącego
  • 1967
    • 30 czerwca – oddano do użytku budynek Szkoły Podstawowej nr 4
    • przekazano do użytku Zakład Mleczarski
  • 1968, 22 stycznia – powstało Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Grajewskiej
  • 1969 – rozpoczęcie budowy pierwszego etapu wodociągu miejskiego
Goście Grajewa w XX wieku
Marszałek Polski Józef Piłsudski,
gościł w Grajewie w 1921
Prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski,
gościł w Grajewie w 2000

od 1989: III Rzeczpospolita

  • 1990
    • grudzień – na burmistrza Grajewa został wybrany Andrzej Ciechanowicz
    • 13 maja – odsłonięto Pomnik Niepodległości
  • 1993
    • 29 września – otwarto Izbę Pamięci Narodowej
    • wrzesień – szpitalowi rejonowemu w Grajewie nadano imię Witolda Ginela
  • 1994
  • 1995, 1 września – początek działalności Zespołu Szkół Zawodowych
  • 1997
    • 29 czerwca – w 75. rocznicę powstania 9 Pułku Strzelców Konnych odsłonięto obelisk przy ulicy Wojska Polskiego
    • 1 września – oddano do użytku nowo wybudowany kompleks dydaktyczno-sportowy przy Szkole Podstawowej nr 2
    • 1 września – początek działalności Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji
  • 1998
    • 16 czerwca – trzy osoby zostały ranne w zderzeniu pociągów, towarowego i pospiesznego przed stacją kolejową w Grajewie
    • listopad – na burmistrza Grajewa został wybrany Mirosław Zakrzewski
  • 1999
Kościół MB Nieustającej Pomocy
Kompleks boisk przy ZS nr 2 wybudowany w ramach programu Orlik 2012
Grajewska Izba Historyczna
  • 2009
    • 12 lutego – uroczyście oddano do eksploatacji nową nastawnię Polskich Kolei Państwowych
    • 13 listopada – w obecności przedstawicieli Sejmu, samorządowców oraz mieszkańców miasta oddano do użytku boisko sportowe przy SP nr 2 i PG nr 2 oraz budynek po byłej strażnicy, w którym siedzibę znalazła m.in. Grajewska Izba Historyczna
    • 21 listopada – w Szpitalu Ogólnym w obecności m.in. wiceministra zdrowia dokonano uroczystego otwarcia nowej pracowni rentgenowskiej oraz pracowni tomografii komputerowej
    • 18 grudnia – w obecności przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej województwa podlaskiego oraz kierownictwa podlaskiej Policji została otwarta nowa siedziba komendy powiatowej Policji przy ulicy Wojska Polskiego
  • 2010
    • 13 sierpnia – przez miasto przetoczyła się największa od lat nawałnica
    • 30 listopada – oddano do użytku boiska wielofunkcyjne przy SP nr 1 i SP nr 4
    • 5 grudnia – na burmistrza Grajewa został wybrany Adam Kiełczewski
  • 2011
    • 24 maja – Publicznemu Gimnazjum nr 3 nadano imię Biebrzańskiego Parku Narodowego
    • 1 października – w Hali Sportowej MOSiR odbyła się pierwsza w historii miasta Grajewska Gala Boksu i MMA
  • 2012, 7 sierpnia – w 71. rocznicę odsłonięto nową tablicę na budynku bloku Os. Broniewskiego nr 2 upamiętniającą mord ponad 120 Polaków, Rosjan i Żydów na byłym kirkucie
  • 2014
    • inauguracja pierwszej w Polsce parafii pw. Jana Pawła II
    • 9 grudnia – Dariusz Latarowski wybrany w Wyborach Samorządowych na Burmistrza Grajewa został oficjalnie zaprzysiężony na sesji Rady Miejskiej.
  • 2016, 14 grudnia – otwarto Centrum Tradycji Mleczarstwa – Muzeum Mleka przy ul. Konstytucji 3 Maja 36 w Grajewie.

Przynależność państwowa

Mapa Generalna Królestwa Polskiego z zaznaczonym Grajewem, 1821

Od najstarszej zachowanej wzmianki Grajewo znajdowało się pod panowaniem następujących państw:

Przypisy

Bibliografia

  • Na podstawie Kalendarium Grajewa Henryka Modzelewskiego (do roku 1997)
  • Studia i materiały do dziejów powiatu grajewskiego. Pod red. M. Gnatowskiego i H. Majeckiego. Warszawa 1975
  • Grajewo w XX wieku. Tomasz Dudziński, Krzysztof Sychowicz. Grajewo 2005