Języki uralskie

Języki uralskie – rodzina językowa, której językami posługuje się około 24 mln ludzi, zamieszkujących północną Eurazję i Nizinę Węgierską. Zalicza się do niej języki ugrofińskie i samojedzkie. Jest łączona z językami ałtajskimi w ligę uralo-ałtajską, dawniej uznawaną za rodzinę. Nowsze badania lingwistyczne wskazują na związek języków uralskich z językiem jukagirskim; dla potrzeb tej koncepcji tworzy się rodzinę uralsko-jukagirską. Na podstawie analizy form zaimków osobowych snuje się hipotezy o pokrewieństwie rodziny uralskiej z rodziną indoeuropejską. Jest powszechnie włączana do hipotezy nostratycznej.

Większość specjalistów jest zdania, że języki uralskie są rodziną językową, wywodzącą się od wspólnego prajęzyka. Pojawiały się jednak opinie postulujące uznanie ich za ligę językową. Językoznawcy wysuwający taki postulat nie uznają pokrewieństwa języków samojedzkich z ugrofińskimi. Język jukagirski włączany jest do języków uralskich jedynie przez niektórych językoznawców.

Klasyfikacja języków uralskich

języki ugrofińskie (ok. 24 mln)

języki fińskie (ponad 9,6 mln)

języki bałtycko-fińskie (ok. 7,3 mln)

fiński (ok. 6 mln)

estoński (ok. 1,1 mln)

karelski (ok. 200 tys.)

võro (ok. 70 tys.)

wepski (ok. 5 tys.)

ingryjski (ok. 0,2 tys.)

wotycki (ok. 0,1 tys.)

liwski (ok. 0,1 tys.)

języki wołżańskie (ok. 1,5 mln)

maryjski (czeremiski) (ok. 550 tys.)

mordwiński (ok. 900 tys.) w tym:

erzja (ok. 500 tys.)

moksza (ok. 400 tys.)

języki permskie (ok. 1,2 mln)

komi (ok. 500 tys.)

komi właściwy (komi-zyriański) (ok. 345 tys.)

komi-permiacki (ok. 150 tys.)

udmurcki (ok. 700 tys.)

saamski (ok. 35 tys.)

języki ugryjskie (ponad 14 mln)

chantyjski (ok. 20 tys.)

mansyjski (wogulski) (ok. 8 tys.)

węgierski (ok. 14 mln)

języki samojedzkie (samodyjskie) (30 tys.)

języki północnosamojedzkie

juracki (nieniecki) (25 tys.)

nganasański (tawgi-samojedzki) (700)

eniecki (jenisej-samojedzki) (200)

języki południowosamojedzkie

selkupski (ostiak-samojedzki) (2 tys.)

kamasyjski (sajan-samojedzki) †

(język jukagirski) (0,7 tys.)

Porównanie

polski	proto-uralski	fiński	estoński	północnosaamski	erzjański	maryjski	komi	chantyjski	mansyjski	węgierski	nieniecki
ogień	*tuli	tuli	tuli	dolla	tol	tul	tyl-	-	-	-	tu
ryba	*kala	kala	kala	guolli	kal	kol	-	kul	kul	hal	xalya
gniazdo	*pesä	pesä	pesa	beassi	pize	pəžaš	poz	pel	pit'ii	fészek	pyidya
ręka	*käti	käsi	käsi	giehta	ked´	kit	ki	köt	kaat	kéz	-
oko	*śilmä	silmä	silm	čalbmi	śel´me	šinča	śin	sem	sam	szem	sæw°
żyła	*sïxni	suoni	soon	suotna	san	šün	sën	Lan	taan	-	te'
kość	*luwi	luu	luu	-	lovaža	lu	ly	loγ	luw	-	le
wątroba	*mïksa	maksa	maks	-	makso	mokš	mus	muγəl	maat	máj	mud°
iść	*meni-	mennä	minema	mannat	-	mija-	mun-	mən-	men-	megy-/men-	myin-
żyć	*elä-	elää	elama	eallit	eŕa-	ila-	ol-	-	-	él-	yilye-
umrzeć	*kaxli-	kuolla	koolma	-	kulo-	kola-	kul-	kol-	kool-	hal-	xa-
myć	*mośki-	-	mõskma	-	muśke-	muška-	myśky-	-	-	mos-	masø-

Przypisy