W tym artykule szczegółowo zbadamy i przeanalizujemy Język suahili. Od swoich początków po dzisiejsze znaczenie, temat ten stanowi podstawowy aspekt współczesnego społeczeństwa. Dzięki podejściu multidyscyplinarnemu zbadamy, jak Język suahili wpłynął na różne dziedziny, od ekonomii po kulturę, politykę i technologię. Podobnie zagłębimy się w implikacje, jakie Język suahili ma na codzienne życie ludzi, a także jego przyszłe prognozy. Poprzez krytyczną i refleksyjną analizę będziemy starali się zrozumieć złożoność i znaczenie Język suahili we współczesnym świecie, oferując kompleksową perspektywę, która zachęca do refleksji i debaty.
Obszar |
Tanzania, Kenia, Uganda, Kongo, Rwanda, Burundi, Somalia, Komory | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba mówiących |
pierwszy język: 800 tys. | ||||||
Pismo/alfabet | |||||||
Klasyfikacja genetyczna | |||||||
Status oficjalny | |||||||
język urzędowy | Tanzania, Kenia, Uganda, Unia Afrykańska (jako jeden z języków roboczych) | ||||||
Organ regulujący | Baraza la Kiswahili la Taifa | ||||||
Kody języka | |||||||
ISO 639-1 | sw | ||||||
ISO 639-2 | swa | ||||||
ISO 639-3 | swa | ||||||
IETF | sw | ||||||
Glottolog | swah1254 | ||||||
Ethnologue | swa | ||||||
GOST 7.75–97 | суа 631 | ||||||
WALS | swa | ||||||
SIL | swh | ||||||
Występowanie | |||||||
Zasięg języka suahili | |||||||
W Wikipedii | |||||||
| |||||||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Język suahili, także: swahili (kiswahili) – język z rodziny bantu używany w Afryce Środkowej i Wschodniej (Tanzania, Kenia, Demokratyczna Republika Konga, Uganda), gdzie pełni funkcję języka kontaktowego. Zapisywany zarówno alfabetem łacińskim (obecnie), jak i arabskim (dawniej). Składa się z około 20 dialektów (kiamu, kimwita, kingwana i inne). Najczęściej używanym (tzw. standard swahili) jest dialekt unguja wywodzący się z Zanzibaru. Językiem suahili jako ojczystym posługuje się około 802 tysięcy ludzi.
Nazwa „kiswahili” pochodzi od liczby mnogiej arabskiego słowa sāhil ساحل (wybrzeże), w liczbie mnogiej sawāhil سواحل, używanego jako przymiotnik określający mieszkańców wybrzeża oraz ich język (przedrostek ki- w języku suahili służy do oznaczania języków).
Standardowa forma suahili posiada pięć samogłosek:
oraz trzy dyftongi:
dwuwargowe | wargowo-zębowe | zębowe | dziąsłowe | zadziąsłowe | podniebienne | tylnojęzykowe | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
zwarte | p | t | k | ||||
zwarto-szczelinowe | c | j | |||||
szczelinowe | f | th dh | s z | sh | h gh | ||
uderzeniowe (flap) | r | ||||||
nosowe | m | n | ny | ng' | |||
płynne | w | y | |||||
boczne | l | ||||||
implozyjne | b | d | g |
Język suahili jest językiem tonicznym, w którym akcent zaznacza się nie siłą wymowy, lecz podniesionym tonem sylaby akcentowanej.
Podobnie jak w innych językach bantu, rzeczowniki podzielone są na liczne klasy, a liczba mnoga traktowana jest jako osobna klasa:
klasa | prefiks | liczba pojedyncza. | tłumaczenie | klasa | liczba mnoga | tłumaczenie |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | m-/mu-, wa- | mtu | człowiek | 2 | watu | ludzie |
3 | m-/mu-, mi- | mti | drzewo | 4 | miti | drzewa |
5 | Ø/ji-, ma- | jicho | oko | 6 | macho | oczy |
7 | ki-, vi- | kisu | nóż | 8 | visu | noże |
9 | Ø/n-, Ø/n- | ndoto | sen | 10 | ndoto | sny |
11 | u- | ua | kwiat | 14 | utoto | dzieciństwo |
Przymiotniki, zaimki i liczebniki zaliczane są pod względem morfologicznym do grupy rzeczowników. Przynależność do danej klasy jest głównie formalno-gramatyczna, w znacznie mniejszym stopniu jest oparta na kryterium semantycznym. Mimo to da się wyróżnić pewne tendencje:
Charakterystyczną cechą składni języka suahili jest tzw. kongruencja, czyli związek zgody, polegający na dostosowaniu formy gramatycznej określeń rzeczownika oraz orzeczenia do prefiksu (przedrostka) danej klasy rzeczownikowej. Przykłady:
Zasadniczy zasób leksykalny języka suahili opiera się na słownictwie bantu (72%), istnieje również spory procent naturalizowanych zapożyczeń z języka arabskiego (23%), a także w mniejszym stopniu z innych języków: angielskiego (2%), perskiego (1,6%), portugalskiego (1%) i hindustani (1%).
Kilka słów (wymowa: y jak j, j jak dż, w jak ł, poza tym jak po polsku):
Jedzenie:
Zwierzęta:
Liczebniki:
Inne:
Zwroty w swahili: