W artykule Język jawajski zajmiemy się tematem, który był przedmiotem dużego zainteresowania i debaty w dzisiejszym społeczeństwie. Przez lata Język jawajski przykuł uwagę naukowców, ekspertów i ogółu społeczeństwa, generując szeroki wachlarz opinii i perspektyw. Od wpływu na życie codzienne po wpływ na trendy kulturowe, Język jawajski pozostawił znaczący ślad w różnych obszarach. W tym artykule postaramy się zagłębić w historię, wpływ i przyszłe implikacje Język jawajski, w celu przedstawienia kompleksowej i wzbogacającej wizji na ten temat. Dzięki szczegółowej i wnikliwej analizie czytelnik będzie mógł zagłębić się w złożoność i wymiary Język jawajski, wzbogacając swoje zrozumienie i perspektywę na ten temat.
Obszar |
wyspa Jawa (Indonezja), Surinam, Nowa Kaledonia | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba mówiących | |||||||
Pismo/alfabet | |||||||
Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
Status oficjalny | |||||||
UNESCO | 1 bezpieczny↗ | ||||||
Ethnologue | 4 edukacyjny↗ | ||||||
Kody języka | |||||||
ISO 639-1 | jv | ||||||
ISO 639-2 | jav | ||||||
ISO 639-3 | jav | ||||||
IETF | jv | ||||||
Glottolog | java1253, java1254 | ||||||
Ethnologue | jav | ||||||
GOST 7.75–97 | ява 860 | ||||||
BPS | 0088 3 | ||||||
WALS | jav | ||||||
Występowanie | |||||||
Języki Jawy i okolic | |||||||
W Wikipedii | |||||||
| |||||||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Język jawajski (jaw. basa Jawa) – język z rodziny austronezyjskiej, którym posługuje się ok. 68 mln osób zamieszkujących zwłaszcza środkową i wschodnią część wyspy Jawa. W Indonezji jest objęty statusem języka regionalnego. Ma największą liczbę rodowitych użytkowników spośród języków austronezyjskich.
Obecnie zapisywany jest alfabetem łacińskim, który zakorzenił się w okresie kolonialnym.
Jawajski ma największą społeczność rodzimych użytkowników pośród języków austronezyjskich. Jest jednym z głównych języków Indonezji, zarówno pod względem liczby użytkowników, jak i znaczenia kulturowego. W tym kraju ma status języka regionalnego, posługuje się nim 40% ludności. Jest szerzony za pośrednictwem systemu edukacji, a także reprezentowany w mediach. Dzieli się na szereg zróżnicowanych dialektów, przy czym dialekt kejawen, wywodzący się z historycznych ośrodków kultury jawajskiej (miast Surakarta i Yogyakarta), pełni funkcję języka standardowego.
Jest jednym z trzech głównych lokalnych języków Jawy (obok sundajskiego i madurskiego). Swoim zasięgiem obejmuje przede wszystkim środkową i wschodnią część wyspy. Wielu jego użytkowników zamieszkuje również prowincję Banten i Dżakartę, a także obszary poza Jawą, m.in. prowincję Lampung na Sumatrze (ze względu na program transmigracji).
W użyciu jest także język indonezyjski, który dominuje w wielu sferach życia. Jawajski służy wśród Jawajczyków jako środek kontaktów domowych, przy czym traci na znaczeniu (na korzyść indonezyjskiego) w przypadku małżeństw mieszanych bądź rodzin zamieszkujących inne regiony kraju. Zanika także znajomość rodzimego pisma jawajskiego i hierarchicznych poziomów mowy. Jawajski nie opiera się też wpływom języka narodowego, w postaci zapożyczeń w języku ustnym i pisanym. Pozostaje jednak głównym językiem centralnej i wschodniej Jawy, powszechnie wykorzystywanym w codziennej komunikacji. Nie jest zagrożony wymarciem.
Wykazuje znaczne wpływy sanskrytu i języków indyjskich. W jego piśmiennictwie, historycznie bogatym, stosowano pismo kawi (pochodzenia indyjskiego), a później dzisiejsze pismo jawajskie i alfabet łaciński. Przez pewien okres (od XIV w.) był wykorzystywany alfabet arabski (wariant pegon ), aczkolwiek w ograniczonym zakresie. Alfabet łaciński przyjął się w okresie kolonialnym. Tym niemniej pisany jawajski praktycznie nie występuje w przestrzeni publicznej. W literaturze dominuje język indonezyjski.
Jawajski posłużył jako źródło słownictwa dla języka malajskiego (użyczając mu np. słów: rusak – „zepsuty”, patut – „właściwy”) i innych języków Azji Południowo-Wschodniej. Bardzo wczesne pożyczki jawajskie znalazły się w językach Filipin, w pozostałych językach Indonezji oraz w języku malgaskim. Pod wpływem języka jawajskiego pozostaje dziś język indonezyjski, który czerpie z niego wiele elementów słownictwa i składni (np. słowa bisa – „móc”, pintar – „mądry”; afiks ke-). Jawajski odegrał rolę w rozwoju języka potocznego Dżakarty. Jest jednym z najbardziej znaczących źródeł zapożyczeń w Indonezji.
Elementy pochodzenia jawajskiego są najbardziej widoczne w językach używanych w pobliżu Jawy. Wskutek kontaktu z kulturą jawajską języki sundajski, madurski i balijski wykształciły systemy poziomów mowy (hierarchiczne warstwy słownictwa), gdzie język wysoki cechuje się przeważającym udziałem zapożyczeń jawajskich.
Wyróżnia się trzy okresy rozwoju języka jawajskiego: starojawajski, czyli kawi (do XIII w., okres rozwiniętej tradycji literackiej), średniojawajski (XIII–XVII w.), nowojawajski (od XVII w.), genetycznie powiązany z kawi. Dzisiejszy dialekt banyumasan wyróżnia się archaicznym charakterem słownictwa.
Język jawajski Surinamu uległ znacznym zmianom w stosunku do języka wyjściowego. Przez redaktorów bazy danych Ethnologue został sklasyfikowany jako oddzielny język. Odrębny jest również jawajski używany przez Jawajczyków w Nowej Kaledonii. Jawajski dzieli wspólny rodowód z językiem malajskim (i indonezyjskim), ale pokrewieństwo tych języków jest dość dalekie.
Szyk zdania w języku jawajskim należy do typu SVO, czyli jest podobny do polskiego: Aku kadang-kadang moco buku „Czasami czytam książki”.
Język jawajski ma trzy warianty społeczne (ang. speech levels), cechujące się przede wszystkim różnicami w słownictwie:
UWAGA: W poniższej tabelce można kliknąć symbol przy nazwie odmiany, by zmienić kolejność haseł.
Język polski | Ngoko | Krama | Język indonezyjski |
---|---|---|---|
Jak się masz? | Piyé kabaré? | Pripun wartanipun panjenengan? | Apa kabar? lub Bagaimana kabar Anda? |
Dobrze, a ty? | Aku apik waé, piyé awakmu/sampèyan? | Kula saé kémawòn, pripun kalian panjenengan? | Saya baik-baik saja, bagaimana dengan Anda? |
Jak masz na imię? | Sapa jenengmu? | Sinten asmanipun panjengenan? | Siapa nama Anda? |
Mam na imię John. | Jenengku Jòhn | Nami kula Jòhn | Nama saya John |
Dziękuję | Suwun/Matur nuwun | Matur sembah nuwun | Terima kasih |
Czego się napijesz? | Kowé arep ngombé apa? | Panjenengan kersa ngunjuk punapa? | Anda mau minum apa? |
Chcę się napić kawy. | Aku arep ngombé kòpi waé, Mas/Pak! | Kula badhé ngunjuk kòpi kémawòn, Pak! | Saya ingin minum segelas kopi, Pak! |
Odnotowano, że użycie różnych poziomów mowy osłabia się na korzyść języka nieformalnego (ngoko). W nowoczesnym społeczeństwie dobór odpowiedniego poziomu mowy bywa kłopotliwy, co często skutkuje przejściem na język indonezyjski.
Odmiana | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Język starojawajski | sa | rwa | telu | pat | lima | enem | pitu | walu | sanga | sapuluh |
Kawi | eka | dwi | tri | catur | panca | sad | sapta | asta | nawa | dasa |
Krama | setunggal | kalih | tiga | sekawan | gangsal | enem | pitu | wolu | sanga | sedasa |
Ngoko | siji | loro | telu | papat | lima | enem | pitu | wolu | sanga | sepuluh |