Funt (masa)
W dzisiejszym świecie Funt (masa) zyskał niespotykane dotąd znaczenie. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, historię, kulturę czy życie codzienne, Funt (masa) stał się tematem ciągłego zainteresowania i debaty. Na przestrzeni lat ewoluowała i pozostawiła niezatarty ślad w rozwoju ludzkości. W tym artykule zbadamy różne aspekty i aspekty Funt (masa), analizując jego znaczenie i wpływ w różnych obszarach. Od jego pochodzenia po współczesne znaczenie, zagłębimy się w szczegółową analizę, aby lepiej zrozumieć rolę, jaką odgrywa Funt (masa) w naszym życiu i na całym świecie.
Funt (ang. pound lub pound-mass; lb, lbm, lbm, ℔) – pozaukładowa jednostka masy wywodząca się od rzymskiej libry. Miara funta była różna na przestrzeni wieków w różnych państwach, zwykle wynosiła pomiędzy 0,4 a 0,5 kilograma.
Nazwa jednostki wywodzi się od staroangielskiego słowa pund, a ta od słowa Pfund, germańskiej adaptacji łacińskiego słowa libra pondo (pol. waga mierzona w librach). Obecnie w państwach anglosaskich jest przyjęty międzynarodowy funt równy 0,45359237 kg oraz stosowany jest skrót lb (od libra, liczba mnoga w jęz. angielskim: lbs).
Współczesne rodzaje funta
- funt brytyjski (avoirdupois, powszechnie używany np. w USA), ang. pound: 1 lb = 0,453 592 37 kg = 16 oz (uncji) = 7000 granów (ziaren)
- 1 kilogram = 2,204 62 funta
Masa funta avoirdupois została określona przez kupców w Londynie w 1303. Jego dokładna miara i sposób ustalania zmieniały się. W 1878 zdefiniowano wzorzec funta jako odpowiadający ok. 0,453 592 338 kg, w 1883 – ok. 0,453 592 427 kg, wreszcie od 1889 w zaokrągleniu jako 0,453 592 43 kg. Od 1894 funt równy 0,453 592 427 kg przyjęto również w Stanach Zjednoczonych. Współczesny funt międzynarodowy o mierze 0,453 592 37 kg przyjęto w 1958 w porozumieniu między USA a krajami Brytyjskiej Wspólnoty Narodów.
W niektórych regionach krajów niemieckojęzycznych, przeważnie jednak w Niemczech słowa „funt” (Pfund) używa się w potocznym języku zamiast „pół kilograma”.
Funt jest także jednostką używaną w oznaczaniu siły naciągu łuku oraz krzywej ugięcia wędzisk (charakterystyka pracy/sztywność).
Dawne rodzaje funta
- używane w Wielkiej Brytanii:
- funt troy – używany od IX wieku do 1879, głównie do metali szlachetnych, według obecnych miar – 0,373 241 721 kg
- funt tower
- funt londyński
- funt kupiecki (Merchants' pound)
- używane we Francji:
- funt karoliński:
- 0,454 kg (VIII-IX w.)
- ok. 0,409 kg, czyli 1,25 funta rzymskiego[potrzebny przypis]
- monetarny/komercyjny: funt esterlin (fr. livre esterlin; pierwsza norma krajowa) / funt rzymski (fr. livre romaine) = ok. 0,367 kg (ok. 367,1-367,2 g; od końca XIII do połowy XIV w. ); odpowiednik funta arabskiego
- funt paryski (fr. livre de Paris) / fr. livre poids de marc = ok. 0,490 kg (489,506 g od poł. XIV do 1557, 489,505 846 6 g od 1557 do 1793); teoretycznie miało to być 1,5 funta rzymskiego[potrzebny przypis]; istniały także inne oficjalne normy funta dla farmaceutów, lekarzy i handlarzy
- funt metryczny (fr. livre métrique)[wymaga weryfikacji?] = 1 kg, używany od 1793
- funt usuelle (fr. livre usuelle)[wymaga weryfikacji?] / funt metryczny (fr. livre métrique) = 0,500 kg, używany od 1812 do 1840
- funt karoliński:
- w Rosji:
- funt = 0,409 5124 kg (używany do 1924) = 1/40 puda
- w Hiszpanii, Portugalii i Ameryce Łacińskiej:
- funt = 0,459–0,460 kg
- W Królestwie Polskim:
- funt nowopolski = 0,405 504 kg
- w Polsce:
- funt zwyczajny = 0,500 kg
Przypisy
- ↑ Unicode chart 2100-214F. Character 2114 of the Unicode 6.0 and 5.0 standards . Unicode Consortium. . (ang.).
- ↑ "pound". Oxford Dictionaries.. Oxford University Press, April 2010. . (ang.).
- ↑ a b c d e 2. Historyczne źródła współczesnej metrologii (przypis 4), Wojciech T. Chyla, Metrologia we współczesnej gospodarce globalnej [pdf], „Nauka”, 2014, s. 141 .
- ↑ funt, Encyklopedia PWN .
- ↑ Weighing and measuring - Standard units of weight, Henry William Chisholm, On the Science of Weighing and Measuring and Standards of Measure and Weight, Macmillan and Company, 1877, s. 47 (ang.).
- ↑ a b c d Ch. VI. Measures of weight - Commercial pounds and analogous units - Former, local, or special units - France, Lowis D'Aguilar Jackson, Modern Metrology: A Manual of the Metrical Units and Systems of the Present Century, C Lockwood and Company, 1882, s. 215 (ang.).
- ↑ a b Ronald Edward Zupko, Weights and measures, William W. Kibler, Grover A. Zinn (red.), Routledge Revivals: Medieval France (1995): An Encyclopedia [ebook], Routledge, 5 lipca 2017, ISBN 978-1-351-66565-0 (ang.).
- ↑ a b c d e Jan Gyllenbok, Encyclopaedia of Historical Metrology, Weights, and Measures: Volume 2, Birkhäuser, 25 kwietnia 2018, s. 1104-1105, ISBN 978-3-319-66691-4 (ang.).
- ↑ a b c Ronald Edward Zupko, Medieval Apothecary Weights and Measures: The Principal Units of England and France, „Pharmacy in History”, 32 (2), 1990, s. 60, ISSN 0031-7047 .
- ↑ a b Édouard Braconnier, Geografia na tle historyczném osnowana czyli Rys geografii w połączeniu z historyą. Cz. 2, t. 3 [pdf], w Drukarni Józefa Unger, 1857, s. 376 .
- ↑ Studia wczesnośredniowieczne, Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1953, s. 34-35 (pol.).
- ↑ Ukaz z 1835 określał masę funta jako równą masie wody o objętości 25,019 cala szesciennego wody w tempraturze 13 1/3° °Ré w próżni (Указ от 11 октября 1835 «О системе Российских мер и весов»)