Carl Gustav Jakob Jacobi

Carl Gustav Jacobi

Carl Gustav Jakob Jacobi

Data i miejsce urodzenia	10 grudnia 1804 Poczdam
Data i miejsce śmierci	18 lutego 1851 Berlin
Zawód, zajęcie	matematyk
Alma Mater	Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Carl Gustav Jakob Jacobi (ur. 10 grudnia 1804 w Poczdamie, zm. 18 lutego 1851 w Berlinie) – niemiecki matematyk, profesor Uniwersytetu Albrechta w Królewcu, współtwórca teorii funkcji eliptycznych, sformułował jedną z wariacyjnych zasad mechaniki – zasadę Jacobiego, wprowadził pojęcie jakobianu; brat fizyka Moritza Hermanna Jacobiego (1801–1874).

Życiorys

Carl Gustav Jacobi urodził się 10 grudnia 1804 roku w Poczdamie w zamożnej rodzinie żydowskiej . Jego ojciec Simon Jacobi (1772–1832) był bankierem i członkiem rady poczdamskiej gminy żydowskiej . Bratem Carla był Moritz Hermann Jacobi (1801–1874), elektrotechnik i fizyk .

Początkowo nauczał go w domu wuj, a później uczęszczał do gimnazjum w Poczdamie, które ukończył w ciągu roku (1816–1817)  . W 1821 roku osiągnąwszy wiek 16 lat, uprawniający do podjęcia studiów uniwersyteckich  , zaczął studiować filozofię, wiedzę o starożytności (niem. Altertumswissenschaften) i matematykę na uniwersytecie w Berlinie . W 1825 uzyskał stopień doktora i habilitację . Po konwersji na chrześcijaństwo , jako 20-latek był już wykładowcą matematyki na uczelni berlińskiej .

W roku akademickim 1826/27 przeniósł się na Uniwersytet Albrechta w Królewcu, gdzie mógł liczyć na szybszą ścieżkę kariery . W 1827 roku został profesorem nadzwyczajnym matematyki, a dwa lata później profesorem zwyczajnym . W 1843 roku musiał przerwać działalność dydaktyczną z powodu cukrzycy . Zimę 1843/44 spędził w towarzystwie innych matematyków w Rzymie, a następnie, uzyskawszy emeryturę państwową, osiadł w Berlinie . Z uwagi na zły stan zdrowia, wykłady dla studentów prowadził jedynie okazjonalnie . W 1848 roku popadł w problemy finansowe na które złożyły się utrata stypendium, odebranego mu po liberalnej mowie wygłoszonej w kontekście Wiosny Ludów  oraz bankructwo firmy rodzinnej, które pozbawiło go majątku  . W 1850 roku zaakceptował ofertę pracy na uniwersytecie wiedeńskim, co poprawiło jego sytuację materialną .

Zmarł na grypę i ospę prawdziwą  jeszcze przed przeprowadzką do Wiednia – 18 lutego 1851 roku w Berlinie .

Działalność naukowa

Jacobi, niezależnie od norweskiego matematyka Nielsa Henrika Abela (1802–1829), sformułował teorię funkcji eliptycznych . Zajmował się teorią równań różniczkowych cząstkowych, zwłaszcza równań różniczkowych dynamiki (równanie Hamiltona-Jacobiego) . Sformułował jedną z wariacyjnych zasad mechaniki (zasada Jacobiego) . Wprowadził pojęcie jakobianu .

Obok pracy naukowej zajmował się dydaktyką – założył pierwsze seminarium matematyczne . Jego uczniami byli m.in. Carl Wilhelm Borchardt (1817–1880), Eduard Heine (1821–1881), Otto Hesse (1811–1874), Friedrich Julius Richelot (1808–1875), Johann Georg Rosenhain (1816–1887) i Philipp Ludwig von Seidel (1821–1896) . Razem z astronomem Friedrichem Wilhelmem Besselem (1784–1846) i fizykiem Franzem Ernstem Neumannem (1798–1895) przyczynił się do wypracowania wysokiej pozycji uniwersytetu w Królewcu na polu nauk matematyczno-przyrodniczych .

Publikacje

Dzieła podane za Neue Deutsche Biographie i Encyclopædia Britannica  :

• 1829 – Fundamenta nova theoriae functionum ellipticarum
• 1839 – Canon arithmeticus sive tabulae quibus exhibentur pro singulis numeris primis vel primorum potestatibus infra 1000 numeri ad datos indices et indices ad datos numeros pertinentes
• 1841 – De Formatione et Proprietatibus Determinantium
• 1881–1891 – Gesammelte Werke (8 tomów)

Członkostwa, odznaczenia i nagrody

• 1829–1836 – członek korespondencyjny Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk (Königlich Preußische Akademie der Wissenschaften)
• 1830–1846 – członek korespondencyjny Francuskiej Akademii Nauk
• 1836–1844 – członek zagraniczny Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk (Königlich Preußische Akademie der Wissenschaften)
• 1842 – Pour le Mérite
• 1844 – członek zwyczajny Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk (Königlich Preußische Akademie der Wissenschaften)
• 1846 – członek zagraniczny Francuskiej Akademii Nauk

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano szereg terminów matematycznych :

• Funkcje eliptyczne Jacobiego
• Macierz Jacobiego 
• Równanie Hamiltona-Jacobiego (równanie różniczkowe cząstkowe pierwszego rzędu opisujące ruch układu mechanicznego) 
• Symbol Jacobiego
• Twierdzenie Sylvestera-Jacobiego
• Wyznacznik Jacobiego (Jakobian) (wyznacznik macierzy Jacobiego) 
• Zasada Jacobiego (wariacyjna zasada mechaniki) 

Na cześć Jacobiego nazwano jedną z planetoid z pasa głównego asteroid – (12040) Jacobi oraz krater księżycowy Jacobi.

Przypisy

Bibliografia

• Moritz Cantor: Jacobi, Carl Gustav Jacob. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 50. 1905, s. 598–602 . (niem.).
• Carl Jacobi, Encyclopædia Britannica   (ang.).
• Christoph J. Scriba: Jacobi, Carl Gustav Jacobi. W: Neue Deutsche Biographie. T. 10. 1974, s. 233–234 . (niem.).
• Jacobi Carl Gustav Jacob, Encyklopedia PWN  .
• Hamiltona–Jacobiego równanie, Encyklopedia PWN  .
• Jakobian, Encyklopedia PWN  .

Linki zewnętrzne

• John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Carl Gustav Jakob Jacobi w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)