Austriacka Akademia Nauk

Austriacka Akademia Nauk (niem. Österreichische Akademie der Wissenschaften, ÖAW) – austriacka, państwowa instytucja naukowa, założona w 1847 roku jako Kaiserliche Akademie der Wissenschaften in Wien; ma 770 członków i 1600 pracowników (stan na 2017), prowadzi 28 instytutów badawczych.

Historia

14 maja 1847 roku cesarz Ferdynand I Habsburg zezwolił na założenie cesarskiego towarzystwa naukowego Kaiserliche Akademie der Wissenschaften in Wien. Jego pierwszym przewodniczącym został orientalista Joseph von Hammer-Purgstall (1774–1856).

Towarzystwo propagowało badania w zakresie nauk humanistycznych i przyrodniczych. Akademia publikowała austriackie źródła historyczne, a także chrześcijańskie manuskrypty łacińskie. Nadzorowała również prace archeologiczne w Efezie, Gizie i Sychem, a także badania języków i kultur afrykańskich, azjatyckich i amerykańskich. Akademia prowadziła pierwsze stacje meteorologiczne na terenie całego cesarstwa i zainicjowała powstanie Centralnego Instytutu Meteorologii i Magnetyzmu Ziemi (niem. Zentralanstalt für Meteorologie und Erdmagnetismus) w 1852 roku. Członkowie akademii prowadzili prace badawcze m.in. w basenie Morza Adriatyckiego, a także uczestniczyli w wyprawie badawczej dookoła świata na pokładzie fregaty „Novara” w latach 1857–1859 i wyprawie na biegun północny w latach 1872–1874. Wyniki badań przeprowadzonych podczas obydwu wypraw zostały opublikowane przez akademię. W latach 1898–1899 przeprowadzono interdyscyplinarną wyprawę badawczą do Jemenu i Arabii północnej, gdzie odkryto zamek Kasr Amra.

W 1857 roku akademia przeniosła się do dawnego gmachu Uniwersytetu Wiedeńskiego przy Dr. Ignaz Seipel-Platz w Wiedniu. Akademia była jednym z inicjatorów założenia Międzynarodowego Zrzeszenia Akademii w 1899 roku. W tym samym roku, z inicjatywy akademii powstało archiwum fonograficzne – pierwsze tego typu na świecie, a w latach 1908–1910 pierwszy na świecie Instytut Badań nad Radem. W 1914 roku akademia przejęła pierwszy Instytut Biologii Eksperymentalnej.

Po upadku monarchii w 1918 roku, akademia zaczęła postrzegać się coraz bardziej jako instytucja „niemiecka”, a po aneksji Austrii przez Niemcy w 1938 roku, jej stanowiska kierownicze objęli członkowie partii NSDAP. W 1921 roku jej nazwa została zmieniona na Akademie der Wissenschaften in Wien. Wielu członków akademii, w tym laureaci Nagrody Nobla, zostało zmuszonych do opuszczenia szeregów akademii z powodów politycznych, wielu było prześladowanych a ośmiu zostało zamordowanych w obozach koncentracyjnych.

W pierwszych latach po II wojnie światowej, w wyniku utraty wielu członków i powolnej denazyfikacji akademia pogrążona była w stagnacji. W 1947 roku akademia otrzymała nową nazwę – Österreichische Akademie der Wissenschaften. Stagnacja została przezwyciężona w wyniku procesu intensywnego umiędzynarodowienia instytucji. W latach 60. i 70. XX wieku akademia powołała do życia wiele nowych ośrodków naukowych. Akademia prowadzi badania m.in. w zakresie nauk przyrodniczych, matematycznych, społecznych, historycznych.

Organizacja

Akademią kieruje prezydium złożone z przewodniczącego, wiceprzewodniczących i dwóch przewodniczących klasowych. Skład prezydium (stan na 2017 rok):

• przewodniczący: Anton Zeilinger
• wiceprzewodniczący: Michael Alram
• przewodniczący klasowi: Oliver Jens Schmitt i Georg Brasseur

Członkowie prezydium wybierani są spośród członków rzeczywistych akademii.

Działalność

Ustawowym celem akademii jest „propagowanie nauki pod każdym względem” (niem. die Wissenschaft in jeder Hinsicht zu fördern). Akademia prowadzi 28 instytutów naukowych prowadzących prace w zakresie badań podstawowych nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych. W 2017 roku akademia zatrudniała 1600 pracowników.

Akademia prowadzi programy stypendialne dla młodych naukowców – od 1995 roku przyznała ponad 1000 stypendiów naukowych.

Akademia przyznaje szereg nagród za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie nauk przyrodniczych (m.in. Erwin Schrödinger-Preis), humanistycznych (m.in. Wilhelm-Hartel-Preis) i interdyscyplinarnych – Bader-Preis für die Geschichte der Naturwissenschaften.

Ponadto za wybitne osiągnięcia na rzecz akademii, akademia przyznaje medal „Bene Merito” oraz nagrodę im. Wernera Welziga (niem. Werner Welzig-Preis) dla swoich pracowników.

Członkostwo

W 2017 roku członkami akademii było 770 osób.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Österreichische Akademie der Wissenschaften: strona oficjalna. . (niem.).